راپۆرتی سیاسیی پەسەندکراوی یازدەمین كۆنگرەی حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان
ـ كەس و كاری سەربەرزی شەهیدان.
ـ هاوڕێیان، نوێنەرانی یازدەمین كۆنگرە.
یازدەمین كۆنگرەی حزب، لەژێر دروشمی “حوكمڕانیەكی دادپەروەرانە،چاكسازی و دابینكردنی كار” بەڕێوە دەچێت. بەو بۆنەیەوە زۆر بەگەرمی بەخێرهاتنتان دەكەین و هیوای سەركەوتن بۆ كارەكانی كۆنگرە دەخوازین.
هاوڕێیان: یازدەمین كۆنگرەی حزبەكەمان، لە ڕەوشێكی گرنگ‌و هەستیاردا بەڕێوەدەچێت، بۆیە داواتان لێ دەكەین گۆنگرە بكەینە وێستگەیەكی دیكەی پێداچوونەوە و هەڵسەنگاندنی بابەتیانە و داڕشتنی كارنامە و بەرنامەی كاری قۆناغی داهاتوومان.
ڕەوشی جیهان:
پتر لە دوو ساڵە مرۆڤایەتی گیرۆدەی ڤایرۆسی كۆرۆنا بووە، نزیكەی شەش ملیۆن مرۆڤ گیانیان لەدەست داوەو سەدان ملیۆنیش بەدەست ئەو پەتایەو لێكەوتەكانی دەناڵێنن، بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم كارەساتە جیهانییەش نا بەرانبەری لە چارەسەر و پێدانی ڤاكسین‌و خزمەتگۆزارییە تەندروستییەكان بەروونی دیارە، كە قازانج‌و دەستكەوتی چەند كۆمپانیەیەكی تائەوپەڕی بەرزكردوتەوە. ئەمرۆ زۆر ناوەندی جیهانی بە چاوی گومان لەو پەتایە دەڕوانن و بەدەستكردی دەزانن،جیاوازیی لێكدانەوەكان هیچ شتێك لەو راستییە ناگۆڕێت كە جیهان چەندە دەستەوەستان بوو بەرامبەر ئەو كارەساتە و دەرهاوێشتەكانی، هاوكات ئەمڕۆ جیهان لەگەڵ مەترسییەكانی پیسبوونی ژینگە و گۆڕانی كەش و هەوا و ئاڵنگاریی سیاسی و ئابووری‌و هەڕەشەی تیرۆرو دیاردەی كۆچ رووبەڕووە. ئێستا ئابووریی جیهان لە رێگای كۆمەڵێك كۆمپانیای زەبەلاحی پاوانخواز ڕێنوێنی و ئاراستە و دەكرێت، نەك ئەوەندە بەڵكو بڕیارو هەڵوێست‌و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانیش دیاری دەكات، ئەوەش وایكردووە قەیرانەكان درێژەیان هەبێت و رۆژ لەدوای رۆژ چارەسەرە پێشنیازكراوەكان بۆ ئەو تەنگەژانە قورستر بێت.
بێگومان مەترسییەكانی تێكچوونی ژینگە، بەجۆرێك قەتیسی گەرمایی، پلەكانی گەرمای جیهانی بەرزكردوەتەوە كە بووەتە هۆكاری چەندین رووداوی سروشتی‌و لاسەنگی ژینگەیی‌و پیسبوونی هەواو كەمبوونەوەی ئاوی پاك، كەمەترسیی كارەسات‌و رووداوی سامناكی لێدەكرێت، لەوەشدا زلهێزەكانی جیهان بۆ پێشگرتن بە كۆمپانیا مۆنۆپۆلییەكان هەنگاوی پراكتیكیان بە ئاراستەی كەمكردنەوەی هۆكارەكانی تێكچوونی ژینگە نەناوە ، چونكە تەنیا قازانج و بەرژەوەندیی كۆمپانیاكانیان رەچاو دەكەن .
كاتێك سەرنج لە دۆخی سیاسییش دەدەین، دەبینین كە لە ناو قەیرانی جۆراو جۆر دایە، پاوانخوازی‌و سیاسەتی ئەمری واقعی داسەپاو بەسەر زۆربەی وڵاتان پیادە دەكرێت، لە جیهاندا شتێك نەماوە، ناوی سەروەریی وڵاتان یان رێزگرتن لە ماف‌و تایبەتمەندیی گەلان بێت. سیاسەتی دابەشكردنەوەی جیهان بەپێی بەرژەوەندیی چەند وڵاتێكی زلهێز بەروونی دیارە، ئاشتی و ئاسایشی جیهان هەڕەشەی لەسەرە، رێكخراوە نێودەوەڵەتیەكان بەتایبەتی ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکا(UN)ن لەژێر هەژموونی چەند وڵاتێكە، ئێستا هێرشی سەربازیی روسیا بۆ سەر ئۆكرانیا جیهان بەگشتی و ئەورووپای بەتایبەتی ڕووبەڕووی قەیرانی زیاتر كردوەتەوە، لە كبشوەری ئاسیاش لە نێوان تایوان‌و چین، لە نێوان كۆریای باكوورو چەندین وڵاتی دیكە، هەروەها لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست (سوریا، یەمەن، ئیسرائیل و عێراق)، دەیان قەیرانی دیكە تایبەتمەندی لە سیما دیارەكانی ئەمڕۆی جیهانن. ئەو دۆخەش هەمووی تەنها لە پێناو پاراستنی بەرژەوەندی زلهێزەكان و وڵاتانی دیكەو هاووڵاتیانیان باجی دەدەن‌و لە ژێر فشارو دڵەراوكێ‌و مەترسی بەردەوام دان.
بەكورتی شەڕێكی گەورەی جیهانی، بەشێوازی نوێ لەگۆڕێ دایە و هەڕەشە لە ئاشتی و ئارامی مرۆڤایەتی دەكات، بەتایبەتیش كێبركێی چەك لەوپەڕی دایە، رۆژانە جۆرەها چەكی قەدەغەكراو تاقی دەكرێتەوەو پەرەی پێدەدرێت‌و بەكار دێت،كە نەك تەنها هەڕەشەن لەسەر مرۆڤایەتی، بەڵكو مەترسی نەمانی ژیانی لەسەر زەوی لێدەكرێت . هاوكات كێشەی كۆچكردنی بە لێشاو‌و پەرەسەندنی توندوتیژی ئایینی‌و مەزهەبی‌و رەگەزپەرستی، مەترسییەكی دیكەی سەر مرۆڤایەتییە.
ڕەوشی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست:
ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ چەندین كێشەی سیاسی‌و شێوازی حوكمڕانیی دیكتاتۆرو گەندەڵ، پێشێلكردنی مافی مرۆڤ و ئازادییە دیموكراسییەكان، ناعەدالەتی كۆمەڵایەتی، تیرۆرو بیری توندڕەویی ئایینی و مەزهەبی و دەستوەردانی وڵاتانی هەرێمایەتی و زلهێزەكان رووبەڕووە، كە ئەم رەوشە سەرچاوەی سەرهەڵدانی كێشەو ناكۆكی‌و ململانێ‌و شەڕە ناوخۆیی‌و دەرەكییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە، ئەمڕۆ ناكۆكیی سیاسی‌و شەڕی ئایینی‌و مەزهەبی لەچەندین وڵاتدا بەتوندی لە ئارادایە، بەڵام جۆرو شێوازی حوكمڕانیی لەزۆرێك لەو وڵاتانە نادیموكراسییەو دوورە لە بەهاو بنەماكانی حكومەتی هاوڵاتی، كە ئەمەش دۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئاڵوزتر كردووەو زەمینەیەكی لەباریشی بۆ سەرهەڵدانی پشێویی سیاسی‌و ناسەقامگیری و تیرۆر و بیری توندڕەوی ئیسلامی رەخساندووە، كە سەرئەنجام بووەتە هۆكاری سەرهەڵدانی چەندین گروپ‌و ڕێكخراوی تیرۆرستی، وەك (قاعیدە، نەسڕە، داعش).
بێگومان بێتوانایی وڵاتانی ناوچەكە لەچارەسەریی ئەو كێشانە‌و سیاسەتی دەستوەردان و پاوانخوازیی وڵاتە هەرێمییەكان، چڕبوونەوەی ململانێی زلهێزەكان بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هێندەی دیكە كێشەكانی ئاڵۆزتر كردووە، بۆیە دەبینین ئێستا ناوچەكە بەدۆخێكی چارەنووسساز و دژواردا تێدەپەڕێت.
كاتێك باس لە دۆخی رۆژهەڵاتی ناوەراست دەكرێت، نابێ بابەتی چارەسەرنەكردنی كێشە نەتەوەیی‌و ئیتنیكیەكانی ناوچەكە لە یاد بكرێت لە ناویشیاندا پرسی نەتەوەی كورد و نەتەوەكانی دیكە، بێگومان بەبێ چارەسەری ئەو پرسە، رۆژهەڵاتی ناوەراست ئاشتی و ئارامی و سەقامگیری بەخۆیەوە نابینێت ، بۆیە پێویستە هەرچی زووە ئەو كێشانە لەرێگای دیالۆگی بنیاتنەر و دوور لەبیری شۆڤێنیانە و ئەنگێزەی نەتەوەیی سەردەست چارەسەر بكرێن.
جارێكی دیكە ئەوە دووپات دەكەینەوە، كە نەخشەی سیاسیی‌و جوگرافیی داسەپاوی شەڕی یەكەمی جیهانی لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێویستیی بە گۆڕانكارییە. بە دەرككردن بەو راستیانە حزبی زەحمەتێكشانی كوردستان پێی وایە لە ئەگەری هەر گۆڕانكاریەك لەناوچەكەدا دەبێ ماف و بەرژەوەندییەكانی گەلی كوردستان رەچاو بكرێت.
ڕەوشی عێراق:
كێشەی عێراق لە بنەڕەتدا دەگەڕێتەوە بۆ بونیادی خودی دەوڵەتی عێراق. چونكە هەر لە ساڵی ١٩٢١ەوە تاكو ئەمڕۆ عێراق سەرەڕای بوونی سامانی زۆری سروشتی‌و مرۆیی، لەناو شەڕو كێشەی قووڵی سیاسی‌و كۆمەڵایەتی‌و ئابووری دایە. لەدوای 2003 چاوەڕوان دەكرا لە عێراق كە ئەگەر دەستورێكی دیموكراسیی‌و شێوازێكی هاوبەشی حوكمڕانیی دەستەبەر بێت، دەتوانرا عێراقێكی سەقامگیر دروست بكرێت، گشت پێكهاتەكانی ناو عێراق ئاواتەخوازبوون كە عێراق بەشێوە‌و شێوازی جیاوازتر ببینن، مێژووی دوورو درێژی پڕ لە نەهامەتی‌و كارەسات بەجێ بهێڵن، هەنگاو بەرەو دەوڵەتێكی مۆدێرن‌و پێشكەوتوو بنرێت، نە دەستوورو نە بەشداری كردن لە حوكمڕانییدا توانی ئەو وڵاتە بكاتە وڵاتێكی دیموكراسی‌و بنیاتنراو لەسەر بنەمای هاوڵاتی بوون، هەوڵی زۆری ناوەخۆیی‌و نێودەوڵەتی درا بۆ بەدیهێنانی ئەو كارە، بەڵام بەهۆی ئەو هۆكارانەی لەسەرەوە ئاماژەمان پێدان هەوڵەکان شكستیان هێنا.
لەساڵی ٢٠٠٥ەوە دەستوورێكی هەمیشەیی لە عێراقدا كاری پێدەكرێت، خوولەكانی هەڵبژاردن بەرێوە دەچێ، پێكهاتەكانی عێراق بەپێی قەبارەو ژمارەیان بەشدارن لەپەرلەمان‌و حكومەت. هەرچەندە ئەو كارانە بەكاری دیموكراسی‌و مەدەنی دەژمێردرێن، بەڵام دەبینین باری سیاسی، ئابووری‌و كۆمەڵایەتی عێراق لە خراپەوە بۆ خراپتر دەچێت، زێدەڕۆیی نیە ئەگەر بڵێین عێراق جگە لەشەرعیەتیە نێودەوڵەتیەكەی وەك دەوڵەتێكی ئەندام لە نەتەوە یەكگرتووەكان، ئەگەرنا هەموو پێوەرەكانی تری دەوڵەت بوونی لەژێر پرسیاردایە.
لێرەدا نابێ ئەوە باس نەكەین، كە دەوڵەتی نوێی عێراق بەناو دوڵەتێكی فیدراڵییەو لەسەر بنەمای سازانی پێكهاتەكانی بەرێوە دەچێت، بەڵام ساڵ بە ساڵ كێشەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەند توندترو ئالۆزتر دەبێت، كێشەكان لە هەڕەشەوە دەستی پێكردو گەیشتە بودجەبڕین و بەكارهێنانی هێزی سەربازی، ئێستاش هەموو هەنگاوەكان بە ئاراستەی لەباربردنی دەستكەوتە نیشتمانییەكانی خەڵكی كوردستان دەنرێ، مەترسی گەورەش لەو بابەتەدا، پێشێلكردن‌و دەستكاری كردن‌و تەفسیر كردنی بەندەكانی دەستوورە بەپێی خواستی سیاسی، هەروەها هەڕەشەی زۆرینە و كەمینەی نەتەوەیی‌و مەزهەبیش كوتكی بن عەبایە هەر كاتێ بیانەوێ پیشانی خەڵكی كوردستان‌و عێراقی دەدەن.
بەسەرچاوەگرتن لەو راسیتانە، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان، پێیوایە تا كێشەی بونیادی دەوڵەتی عێراق وەك دەوڵەت چارەسەر نەكرێ‌و بیری شۆڤێنیانەو مەزهەبی‌و عەقلیەتی باڵادەستبوونی پێكهاتەیەك بەسەر ئەوی دیكە لە بەین نەچێت، سەقامگیری سیاسی نایەتە دی. تا نەتەوەی باڵادەستی عیراق بەتەواوی دان بە ماف و ئازادی تەواوی پێكهاتەكانی عێراق نەنێت، كێشەی میلیشیا مەزهەبیەكان‌و “دەوڵەتی قووڵ” چارەسەر نەكرێت، دۆخەكە لە قەیرانەوە بۆ قەیرانێكی قووڵتر هەنگاو دەنێ.
لە ئێستاشدا كە خوولی پێنجەمی هەڵبژاردن بەرێوە چووەو خەریكە دەسەڵاتە سیادییەكانی دەوڵەت دابەش دەكرێت، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان وێڕای تێبینی لەسەر هەڵبژاردن و شێوازی بەرێوەچوونی دانوستاندنەكانی پێكهێنانی حكومەت، بۆ دۆخی ئێستای عێراق ئەم خاڵانە بە چارەسەر دەزانێت:
- چەسپاندنی بە كرداری سیستەمی فیدراڵی و پێكهێنانی ئەنجومەنی فیدراڵی( مجلس اتحادی)
- كاركردن بە پڕەنسیپەكانی دەستوورو تەفسیر نەكردنی بەندە كێشەلە سەرەكانی دەستوور بە خواست‌و ویستی هیچ لایەنێك.
- پاراستن وجێبەجێكردنی مافە دەستورییەكانی گەلانی عێراق‌و كوردستان.
- داڕشتنی یاسای نەوت‌و گاز، بەشێوەیەك خەڵك نەك كۆمپانیاكان تێیدا سوودمەندبن.
- راگەیاندنی هەڵمەتی نیشتمانیی دژ بە گەندەڵی وسزادانی گەندەڵكاران، بەتایبەتیش لە پۆستە باڵاكان.
- كاركردن بۆ ئاشكراكردنی سامانی وڵات.
- رەخساندنی هەلی كارو بووژاندنەوەی ژێرخانی ئابووریی عێراق.
ناوچە كوردستانییەكان:
سەرباری پیادەكردنی سیاسەتی بەعەرەبکردنی دانیشتوانی ئەو ناوچانە هەڕەشەی هێزە تیرۆریستیەكانی داعشیان لەسەرە. بۆیە دەبێ ئەمنیەت‌و ئاسایی كردنەوەی ڕەوشی ئەو ناوچانە و جێبەجێكردنی ماددەی 140 ی دەستووری عێراق، لە كاری لە پێشینەی حكومەتی هەرێم‌و فراكسیۆنە كوردستانییەكان بێت لە بەغدا ، نەك پۆست‌و ئیمتیازاتی كاتی.
لە جیاتی جێبەجێكردنی ماددەی 140 ی دەستووری عێراق و ئاساییكردنەوەی ڕەوشی ئەو ناوچانە لە لایەن حكومەتی فیدراڵی، لەپاش رووداوەكانی شەڕی داعش، دەرگای زیاتر بەرووی بەعەرەبكردن و شێواندنی دیمۆگرافیای ئەو ناوچانە كراوەتەوە، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان لە ڕوانگەی بڕوای بە كوردستانیبوونی ئەو ناوچانە، پێیوایە دەبێ بۆ پرسی ئەو ناوچانە لە نێوان لایەنە كوردستانییەكان، كارنامەیەكی هاوبەش هەبێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئاڵنگارییەكان.
مافی بڕیاردانی چارەنووس:
حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان وەكو پرەنسیپی نەگۆڕی خۆی جەخت دەكات لەسەر بەدیهێنانی مافی بڕیاردانی چارەنووسی گەلی كوردستان دەکاتەوە و پێیوایە تا گەلی كوردستان لە باشوور ئازادانە بڕیار لە چارەنووسی خۆی نەدات و ئەو مافەی لێ زەوت بكرێت، نە یەكێتیی ئارەزوومەندانە لە عێراقدا پێكدێت، نە كێشەكانی گەلی كوردستان لە عێراقدا كۆتاییان دێت. بۆیە چارەسەری دۆزی گەلی كوردستان لە عێراقدا، بەندە بە بەدیهێنانی مافی بڕیاردانی چارەنووس. ئەم تێڕوانینەشمان بۆ چارەسەری پرسی کورد لە بەشەکانی دیکەی کوردستان بە چارەسەرێکی دروست دەبینین.
ڕەوشی هەرێمی كوردستان:
رەوشی سیاسی هەرێمی كوردستان، رەوشێكی ناجێگرە و لەژێر كارتێكردنی كۆمەڵێك هۆكاری سیاسیی‌و ناكۆكی‌و ململانێی نێودەوڵەتی‌و ناوچەیی‌و عێراقی‌و نێوەخۆییدایە. شاراوەنییە كە لەئاستی ناوچەیی‌و عێراق دا، ئامانج بچووككردنەوە و لاوازكردنی پێگەی هەرێمی كوردستانە و پیادەكردنی ئەم سیاسەتە لەسەر پەرەسەندنی رەوشەكە كارتێكردن و رەنگدانەوەی هەیە، هاوشانی ئەوە لە ئاستی نێوەخۆدا، لێكەوتەكانی شێوازی حوكمڕانی و بەڕێوەچوونی ناكۆكی و ململانێی سیاسی، بەشێوەی نەرێنی كاریگەریی لەسەر رەوشی گشتیی هەرێمی كوردستاندا هەیە. درێژەكێشانی ئەم ڕەوشە نالەبارە لەنێوەخۆدا، هەم سەرچاوەی لاوازبوونی ئینتیمای نەتەوەیی و بێئومێدی خەڵكە بە پرۆسەی سیاسی، هەمیش یارمەتیدەر نییە بۆ بەردەوامبوونی هاوسۆزی‌و پشتیوانییەكانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ هەرێمی كوردستان لە ئێستاو لەداهاتوودا.
بە شێوەی گشتی لە ڕەوشی هەرێمی كوردستان، نەبوونی سەقامگیریی سیاسی‌و ئابووری، كێشەی قۆرخكاریی‌و خراپ كەڵك وەرگرتن لەداهاتی گشتی، ناعەدالەتی، پێشێلكردنی ئازادیی ڕادەربڕین‌و دەستگیركردنی چالاكوانی مەدەنی، ئەنجامنەدانی چاكسازیی ڕاستەقینە و بێكاری‌و بێئومێدبوونی گەنجان‌و كۆچكردن بەرەو هەندەران هەیە، كە ئەم رەوشە بەپلەی سەرەكی بۆ شكستی شێوازی حوكمڕانی و پاوانكاریی‌و باڵادەستی حزب بۆ سەر كایە گرینگەكانی كۆمەڵگەی كوردستان دەگەڕێتەوە .
سەرباری ئەوانە لەپاش 31 ساڵ لە خۆبەڕێوەبردن، هێشتا دوو زۆنی زەرد و سەوز، واتە دوو دەسەڵاتی ئیداری لە واقیعدا هەیە ، سەرەڕای هەوڵی هێزەكانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بۆ یەكخستنی هێزی پێشمەرگە، هێشتا دوو هێزی چەكدار لەدەستی دوو حزبی دەسەڵاتدارداهەن، كە مانەوەیان بەم شێوەیە مەترسییەكی گەورەیە لەسەر هەرێمی كوردستان، بەبڕوای ئێمە ئەم واقیعە داسەپاوە، كە زادەی شەڕی نێوەخۆیە، لەلایەك هۆكارێكی سەرەكیی دەستاودەستنەكردنی ئاشتیانەی دەسەڵات‌و پاوانخوازییە،لەلایەكی دیكە هۆكارێكی بەهێزە بۆ لێكترازان‌و پارچەكردنی قەوارەی هەرێمی كوردستان.
بەتێگەیشتن لەو راستیانەی سەرەوە، لەپێناو “حوكمڕانیەكی دادپەروەرانە، چاكسازی و دابینكردنی كار” حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان تێدەكۆشێت بۆ بەدیهێنانی ئەم هێڵە گشتیانە:
-لەرووی سیاسی:
١- دەستەبەركردنی سەقامگیریی سیاسی لەڕێگەی ستراتیژێكی هاوبەشی كوردستانی و چەسپاندنی حوكمڕانیەكی دادپەروەرانە.
٢- بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و ئەنجامدانی چاكسازیی راستەقینە لەسەرجەم جومگەكانی حوكمڕانی.
٣- نەهێشتنی زۆنە حزبییەكان‌و كۆتاییهێنان بە هەژموونی حزب بەسەر هێزە چەكدارەكانی هەرێمی كوردستان‌و قەدەغەكردنی كاری حزبی لەم سێكتەرانەدا.
٤- چەسپاندنی سەروەریی یاسا‌و ئەنجامدانی چاكسازیی لە سیستەمی دادوەری.
٥- پێكهێنانەوەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی بەپێی بنەمای پیشەیی‌و سەربەخۆیی‌و بێلایەنی، دوور لە پشك پشكێنەی حزبی.
٦- ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە كاتی خۆیدا، بەشێوەیەك كە زەمینەسازی بكرێت بۆ پاككردنەوەی تۆماری دەنگدەران و بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد.
٧- پێشێل نەكردنی بنەماكانی ئازادیی رادەربڕین‌و رۆژنامەگەری‌وخۆپیشاندانی مەدەنی‌و دەستگیرنەكردنی رۆژنامەنووسان و چالاكوانانی مەدەنی، مافی بەدەستهێنانی زانیاری لە کەرتی گشتی و تایبەتدا.
لەڕووی ئابووری:
بەهۆی نەبوونی نەخشە‌و پلانی ئابووریی گشتگیرو پشتبەستن بە ئابووری بەرخۆر و تاكە سەرچاوەی داهاتی كەرتی نەوت وگاز بایەخنەدان بە بوارە جۆراوجۆرەكانی كەرتەكانی دیكەی بەرهەمهێنان لە لایەك و لە لایەكی دیكە لە ئەنجامی نەبوونی رێككەوتنێكی پتەو و بەردەوام لە نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدراڵی لەسەر یاسای نەوت و گاز و بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان لە بودجەی فیدڕاڵی و بەرزی‌و نزمی نرخی نەوت لە بازاڕەكانی جیهان، دۆخی ئابووری هەرێمی كوردستان سەقامگیر نەبووە ، ئێستاش بەهۆی بە نادەستوریی لە قەڵەم دانی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان لەلایەن دادگای فیدڕاڵی عێراقەوە، ئەم دۆخە بەشێوەیەكی دیكە درێژەی دەبێت.
فراوانكردنی ئاراستەی سیاسەتی بەتایبەتیكردن لەبوارەكانی كەرتی گشتی‌و قۆرخكاریی بازاڕ لەلایەن كۆمپانیا حزبیەكان‌و زیادكردنی بەردەوامی باج لەبواری كەرتە خزمەتگوزاریەكان، فراوانبوونی مەودای هەژاری‌و بەرزبوونەوەی رێژەی بێكاری لێكەوتۆتەوە. لەسیاسەتی ئابووری هەرێمی كوردستان ڕەچاوی لانی كەمی ژیانی چینە هەژارو زەحمەتكێشەكان نەكراوە، ئەو سیاسەتە قورسایی لەسەر باری ژیانی خەڵكی هەژارو نەدار زیادكردووە، بۆیە لەو رووەوە دەبێ پەلە لەو هەنگاوانە بكرێت:
١-پەسەندكردنی بودجەی ساڵانە.
٢- كۆكردنەوەی سەرجەم داهاتەكان بە داهاتی سامانە سروشتییەكان و دەروازە سنوورییەكانیشەوە لە یەك سندوقی نیشتمانی و دەستەبەركردنی شەفافیەت لە گرێبەستە نەوتیەكان و كۆی داهات‌و سەرفیاتی هەرێمی كوردستان.
٣- جێبەجێکردنی چاكسازیی گشتگیرو بەرەنگاربونەوەی دیاردەی گەندەڵی‌و رێگرتن لە قۆرخكاری و خراپ كەڵك وەرگرتن لەداهات‌وسامانی گشتی‌و بەهەدەردانی.
٤-رەخساندنی دەرفەتی كار بۆ گەنجان‌و بێكاران و دەرچووانی كۆلیژو پەیمانگاكان.
٥-پێداچوونەوە بە سیاسەتی بەتایبەتكردن لەبوارەكانی كەرتی گشتی، بەتایبەتی لەكەرتەكانی پەروەردە، تەندروستی، ئاو و كارەبا دا.
٦-كۆتاییهێنان بە قۆرخكاریی لەبواری وەبەرهێنان‌و بازرگانی‌و سەرمایەگوزاریدا.
٧-پاككردنەوەی لیستی موچەخۆرانی راستەقینە لە موچەخۆری نایاسایی لە هەموو كەرتەكان.
٩- گێڕانەوەی موچەی پاشەكەوتكراو و زامنكردنی موچەی مانگانە لەكاتی خۆیدا.
١٠- كاركردن بە سندوقی داهاتە نەوتییەكان.
١١-ڕێكخستنەوەی سیستەمی باج بەشێوەیەك كە ڕەچاوی باری ژیان و گوزەرانی خەڵك بكرێت.
١٢ـ بایەخدان بە بواری كشتوكاڵ و ئاودێری و گلدانەوەی ئاو لە كوردستان.
پرسی دەستووری هەرێمی كوردستان:
پرسی دەستوور پێویستی بەگفتوگۆی بابەتییە، بۆ ئەوەی ئەم پرسە بێ ئاكام نەمێنێتەوە سازانی نیشتمانی پێویستە، ئێمە لەكاتێكدا جەخت لە پێویستیی هەبوونی دەستوور دەكەینەوە، داوای خۆمان بۆ هەبوونی دەستوورێكی دیموكراسی‌و مەدەنی دووپات دەكەینەوە، كە رەنگدانەوەی واقعی سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی كۆمەڵگەی كوردستان بێت، بەهەموو رەنگ و بەهەموو پێكهاتەكانیەوە، دەستوور بنەمایەكی پتەوە بۆ چەسپاندنی سیستەم و بنەماكانی دیموكراسی و دادپەروەری‌و دەستەبەركردنی سەقامگیریی سیاسی‌و ئابوری و كۆمەڵایەتیی‌و فەراهەمكردنی ماف و ئازادییە بنچینەییەكان‌و دەستاودەستكردنی ئاشتیانەی دەسەڵات، بۆیە پێمان وایە دواخستنی دەستوور لەبەرژەوەندی باڵای هەرێمی كوردستان نییە و بێباكی لە بەرانبەر دەستوور لە ئەستۆی لایەنە دەسەڵاتدارەكان دایە.
ڕەوشی چەپ لە كوردستان:
ئاشكرایە كە خەبات‌و تێكۆشانی چەپەكان لە كوردستان مێژوویەكی پر لە سەروەری هەیە، چەپەكان هەردەم پێشەنگی خەباتی رزگاریخوازی گەلی كوردستان بوونە، لەو پێناوەشدا ڕووبارێك خۆێنیان رشتووە. حزب و لایەن‌و و كەسە چەپەكان بەوە ناسراون كە مرۆڤی خاوەن هەڵوێست‌و وڵاتپارێزن، دیدگاو بۆچوونیان واقیعبین‌و راستگۆیانە بووەو بەردەوام خاڵیان لەسەر پیتە ناتەواو و ناڕاستەكان داناوە، لە پرسە نیشتمانی‌و نەتەوەیی‌و ئابووری‌و سیاسیەكان لەپێشی پێشەوەی هەموو هێزەكان بوونە، بە چاوی رەخنە لە سیستمی حوكمڕانی كورستانیان ڕوانیوە و راستیەكانیان خستۆتەروو، سەرقافڵەی داواكارانی چاكسازیو بە دیهێنانی دادپەروەری بوونە.
لەگەڵ هەموو ئەو سەروەریانەی باسكران، دیسانەوە ئێمە لە حزبی زەحمەتكێشانی كوردستاندا وەك بەشێكی سەرەكیی چەپی كوردستان دووپاتی دەكەینەوە كە ئەمڕۆ لەكوردستاندا پێگەی چەپ لە ئاست قوربانییەكاندا نییە و لە كایەی سیاسیدا ئەكتەرێكی سەرەكی نین، دیارە نابێت ئەوەش لە بیر بكەین كە چەپ بە هۆی كۆمەڵێك هۆكاری فكری‌و سیاسی فشارێكی زۆری لەسەرە، هێزە دواكەووتووکان بە ئایدیۆلۆجیاو بیری جیاوازەوە دژایەتیی چەپەكان دەكەن، هەروەها دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان بەسیاسەتێكی بەرنامەڕێژكراو هەر لە پاوانكردنی جومگەی حوكمڕانی‌و برسیكردن یان بەسیاسەتی “تەرغیب‌و ترساندن” نەك حزبەكان بەڵكو بەشێكی زۆری كەسانی چەپیشیان پەراوێز خستووە، هەر لێرەش ئەو راستییە دەخەینە روو كە خراپی دۆخی چەپ بەشی زۆری بۆ خودی حزب‌و لایەن‌و كەسە چەپەكان خۆیان دەگەڕێتەوە، لەو سۆنگەیەش بە ئیلهام وەرگرتن لە پەرەسەندن‌و چالاكبوونەوەی بزاڤی چەپ لە جیهان‌و ناوچەكەو بەدەركەوتنی زەقی جیاوازییە چینایەتییەكان لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەراست‌‌و عێراق‌و كوردستاندا، هەروەها خەباتی مەدەنی‌و عەدالەتخوازانەو فێمنستیانەو ژینگەیی‌و چینایەتی لەپەرەسەندندایە لەگەڵ جیهانی سەرمایەداری.لێرەدا داوا لەهەموو هێزە چەپەكانی كوردستان دەكەین كە:
یەكەم: دووبارە بە دیدێكی رەخنەگرانە‌و بنیاتنەرانە لێكدانەوە بۆ دۆخی چەپ لە كوردستان بكەن، پەنجە لەسەر هۆكارەكانی پاشەكشێی چەپ لە كوردستاندا دابنێن، دووبارە جۆشی تێكۆشان لەپێناو چینە زەحمەتكێش‌و بەشمەینەتەكانی وڵاتەكەمان بدەنەوەو بە تێزو پرانسیپی شورشگێڕانەو چەپانە ڕایەڵەیەكی پتەو لەگەڵ جەماوەر دروست بكەن.
دووەم: دۆخی ئێستای كوردستان لە چەپەكان دەخوازێت کە پێشەنگی چاكسازیو راستكردنەوەی دۆخی سیاسی‌و ئابووری‌و كۆمەڵایەتی بن، بێگومان ئەو كارانەش بەرنامەی زانستی‌و دەنگی دلێری گوتنی راستییەكانی دەوێت، هەروەها هەڵوێستی راشكاوانەی دژ بە گەندەڵی‌و ناعەدالەتی‌و پاوانخوازی دەوێت.
سێیەم: كاتی ئەوە هاتووە بیر لەزیانەكانی پەرتەوازەیی حزب‌و لایەن‌و كەسایەتییە چەپەكان بكەینەوە، بەشداری هەمووان وکاری هاوبەشی چەپ و بیر و تێڕوانینی واقیعیانە و چەپانە و زانستیانە کاری سەرەکی هەمووان بێت. لەو پێناوەشداحزبی زەحمەتكێشانی كوردستان بەئەركی خۆی دەزانێ وەك حزبێكی چەپی كوردستان، بەشێكی كارا بێت و ئامادەی هەموو دەستپێشخەریەكیشە بۆ سەركەوتنی كارێكی لەو جۆرە.
چوارەم: داوا لەخەڵكی هەژارو زەحمەتكێشی كوردستان دەكەین روو لە نوێنەری راستەقینەی خۆیان بكەنەوە، چونكە تەنها هێزە چەپەكان یەكسانی‌و وڵاتێكی خۆشگوزەران بۆ گەلەكانیان دابین دەكەن، هەر ئەوانیش سازش لەسەر مافی ژنان، لاوان، جوتیارو كرێكاران‌و چین‌و توێژە پەراوێزخراوەكانی كۆمەڵگا ناكەن.
بۆ نەهێشتنی نایەكسانی و كۆمەڵگایەكی خۆشگوزەران‌و ئارام، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان پێی وایە، هەرێمی كوردستان ئێستا پتر لە رابردوو، پێویستی بە پەرەپێدانی خەباتی چینایەتی و دیدگا و هزری چەپ و بەهێزكردنی پێگەی سیاسی و رێكخراوەیی چەپ هەیە.
پرسی نەتەوەیی
گەلی كورد سەرباری ئەوەی نەتەوەیەكی دێرین و خاوەن خاك و نیشتمانە لە ناوچەكە، تاكو ئێستا مافی خۆی بەدەست نەهێناوەو خاوەن دەوڵەتی خۆی نییە، لە پێناو گەیشتن بە مافەكانی بە درێژایی مێژوو خەبات و تێكۆشانی كردووە، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان پێی وایە بەبێ چارەسەری ئەو پرسەو داننان بە مافەكانی گەلی كوردستان، ئاشتی و ئاسایش لە ناوچەكەدا بەدی نایەت.
هەر لەو روانگەیەوە حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان داوا لە ڕای گشتیی وڵاتانی بڕیار بەدەستی جیهان و نەتەوە یەكگرتووەكان و یەكێتیی ئەوروپاو تەواوی سازییە نێودەوڵەتی و هەرێمیەکان و تەنانەت ئەو وڵاتانەی كوردستانیان بەسەر دابەشكراوە دەکات. کە پشتیوانی لە چارەسەری ئاشتیانەی پرسی گەلی كوردستان بكەن.
بۆ ئەم مەبەستەش یەكڕێزیی كوردستانی و كاری هاوبەش لەسەر بنەمای هاوكاریكردنێك كە دوور بێت لە دەستوەردان لە كاروباری یەكدی بە پێویستی قۆناغەكە دەزانێت.
حزبی زەحمەكێشانی كوردستان، جارێكی دیكە لەپێناو خاوەنداریكردن لە‌ناسنامەی كوردستانی و پڕۆژەی نەتەوەیی،خواستی خۆی بۆ بە‌ستنی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان بە بە‌شداریی سەرجەم هێزە كوردستانییەكان دووپات دەكاتەوە.
رۆژئاوای كوردستان:
ئەزموونی رۆژئاوای كوردستان، بە‌ری خەبات و بە‌رخۆدان و قوربانیی بێشوماری گەلە‌كەمانە لە بەرامبەر پیلانی ئیقلیمی و شەڕی تیرۆر، بە تایبە‌ت لە رووبە‌ڕوبوونەوەی رێكخراوی تیرۆرستی داعش، گەلی كوردستان لە رۆژئاوای كوردستان بە هاوكاریی پێكهاتەكانی دیكەی ناوچەكە لە دە ساڵی رابردوو توانیویانە نموونەی جوانی حوكـمڕانی و بە‌یەكەوە ژیان پێشكەش بكەن، وێڕای ئەو هەموو پیلانەی كە لە‌دژی ئەنجام دراوە، بەڵام تا ئێستا توانیویانە لە جوگرافیایەكی بە‌رفراواندا ئیدارەی خۆیان بدەن. بەڵام بەهۆی سیاسەتی شۆڤێنیانەی ڕژێمی “بەشارئەسەد” لە سوریا لە داننەنان بە مافی كورد لەو وڵاتە و سەرەڕای دەستپێشخەری كورد بۆ چارەسەری ئاشتیانەی پرسەكەیان،هەروەها سیاسەتی دووژمنكارانەی دەوڵەتی توركیا بەرامبەر بە ئەزموونی حوكمڕانی لە رۆژئاوا هەمیشە هەوڵی لەباربردنی دەستكەوتەكانی رۆژئاوای كوردستان دراوە.
داگیركردنی عەفرین و سەرێ كانیی و گرێ سپی و زۆر ناوچەی دیكە لە رۆژئاوای كوردستان بە چاوپۆشیلێكردنی وڵاتانی زلهێز لە ناوچەكە درێژەی هەیە.
دوایین هەوڵی دوژمنكارانەش كە پیلانێكی ئیقلیمی بوو بەدەستی هەریەك لە وڵاتانی (سوریا، توركیا، ئێران)و چاوپۆشی هاوپەیمانەكانیان، كە ئامانج لێی تێكدانی بارودۆخی رۆژئاوای كوردستان بوو، بریتی بوو لە سیناریۆیی هەڵكوتانە سەر زیندانی حەسەكە، كە ئەگەر ئەو پیلانگێڕیە سەری بگرتایە ئێستا نەك هەر رۆژئاوای كوردستان بگرە تەواوی ناوچەكە دەكەوتەوە بەردەم هەڕەشەی رێكخراوی تیرۆرستی داعش، بەڵام ئەو پیلانەش وەك زۆرێك لە‌پیلانەكانی دیكە بە خوێنی دەیان شەڕڤان شكستی خواردو بە‌رخۆدانی حەسەكە وەك سەروەریەك چووە پاڵ داستانەكانی كۆبانی و شوێنەكانی دیكە.
حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان، بە‌نیگەرانییەوە لە‌چارەنووسی رۆژئاوای كوردستان دەڕوانێت، بە تایبە‌ت لە‌وەی كە ئەو ئەزموونە بكرێتە قوربانیی بەرژەوەندی و ناكۆكی زلهێزەكان و وڵاتانی ئیقلیمی، بۆیە داوا لە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەكات:
١- پشتیوانیی رۆژئاوای كوردستان بكەن لە چارەسەری پرسی كورد لە سوریا لە رێگای فشارخستنە سەر حكومەتی سوریا تا دان بە مافەكانی گەلی كوردستان بنێت.
٢-زامنكردنی بە‌شدارییەكی راستەقینەی كورد لە لیژنەی نووسینەوەی دەستور كە رەنگدانەوەی سەنگی كورد بێت لەو وڵاتەدا.
٣- یەكلاكردنەوەی چارەنووسی هەزاران دیلی داعش و خێزانەكانیان كە بەشی هەرە زۆریان هەڵگری رەگەزنامەی بیانین.
٤- هەروەها فشار بخرێتە سەر دەوڵەتی توركیا تا دەستهەڵگرێت لە سیاسەتی داگیركاری و گۆڕینی دیمۆگرافیای ئەو ناوچانەی لە رۆژئاوا داگیری كردوون .
حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان هەوڵە نێودەوڵەتییەكان بۆ یەكخستنی نێوماڵی كوردی لە رۆژئاوای كوردستان بە‌رز دەنرخێنێت و لە هەموو لایەك داوا دەكات كار بكەن بۆ سەرخستنی ئەو هەوڵانە.
باكوری كوردستان:
لە ماوەی ڕابردوو گەلە‌كەمان لە باكووری كوردستان بە هۆی سیاسەتی نا دیموكراسیانەی دەوڵەتی توركیاو هاوپەیمانییەتی فەرمانڕەوای پارتی دادوگەشەپێدان و پارتی نەتەوەپەرستی تورکیا MHP,AKP” كەوتووتە بەردەم زۆرترین هەڕەشەی گرتن و ڕاوەدونان و زیندانیكردن، بە شێوەیەك كە ئێستا دەوڵەتی توركیا بووتە زیندانێكی گەورە بۆ ئازادیخوازان و دیموكراتخوازان.
زیندانیكردنی هاوسەرۆكانی پارتی دیموکراتی گەلان ” HDP ” و پەرلە‌مانتاران و ئەندام و هەڵسوڕاوانی ئەو پارتە بە‌شێكن لە سیاسەتی نکولکاری ئەردۆغان و پارتەكەی لە بەرامبەر پرسی كورد.
حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان، پشتیوانی لە هەموو ئەو هەوڵانە دەكات كە بۆ ئازادی بەڕێز عەبدولڵا ئۆجەلان و سەڵاحەدین دەمیرتاش و زیندانیانی دیكە دەدرێن، هەروەها ئیدانەی سیاسەتی سەركوتكارانەی دەوڵەتی توركیا بۆسەر خەڵكی سڤیل و پەرلە‌مانتارو سەرۆکایەتی شارەوانییەكانی سەر بە هەدەپە دەكات، لە ناویشیاندا دانانی “قەیوم” لە شوێنی نوێنەرانی هەڵبژێردراوی گەل بۆ سەرۆكایەتیی شارەوانییەكان.
پەیوەست بە پرسی كورد لە باكووری كوردستان، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان جەغت لە هەڵوێستی لە بەردەوامی خۆی دەكاتەوە كە تاكە چارەسەر بۆ كێشەی گەلی كوردستان لە توركیا گەڕانەوەیە بۆ گفتوگۆو چارەسەری ئاشتیانەی كێشەكان، ئەزموونی رابردوو ئەوەمان پێدەڵێت كە پەنابردنە بە‌ر شەڕ جگە لە كارەسات و زیانی مرۆیی و ماددی هیچ ئاكامێكی دیكەی نابێت.
رۆژهەڵاتی كوردستان:
لەگەڵ هەموو ئەو گۆڕانكاری و پەرەسەندنانەی لەسەر ئاستی جیهان و ناوچەكە روودەدەن هێشتا لە رۆژهەڵاتی كوردستان نەك هەر پرسی كورد بەچارەسەر نەكراو‌ی ماوەتەوە، بگرە سیاسەتی لە سێدارەدان و گرتن و زیندانیكردنی چالاكوانانی سڤیل درێژەی هەیە، زیندانیكردنی چالاكوانان لەسەر خوێندن و وانە وتنەوە بە زمانی زگماكی یەكێك لەو تۆمەتانەیە كە خەڵكی پێ زیندانی دەكرێت.
لە بەرامبەر ئەو سیاسەتەی دەرهەق بە مافەكانی گەلە‌كەمان دەكرێت، حزبی زەحمەكێشانی كوردستان پشتیوانی لەتێكۆشانی سیاسی و مەدەنی لە رۆژهەڵاتی كوردستاندا دەكات. داوا دەكات دان بە مافەكانی گەلی كورد بنرێ لە ئێران و ئەو پرسە لە ڕێگەی گفتوگۆ وچارەسەر بكرێت، نەك لە رێگەی سەربازی و ئەمنیەوە.
مافی پێكهاتەكان:
لە سەر خاكی كوردستاندا جگە لە نەتەوەی كورد چەندین پێكهاتەی نەتەوەیی و ئایینی دیكە دەژین، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان لە ڕوانگەی بڕوابوونی بە مافی ئەو پێكهاتانە داوا دەكات لە دەستووری ئایندەی كوردستان مافی پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینییەكان چەسپاو بێت، بەشێوەیەك كە نموونەیەكی جوانی دیموكراسی و بە‌یەكەوەیی، نیشانی جیهان بدرێت.
لە پرسی بە‌شداریی پێكهاتەكان لە پرۆسەی هەڵبژاردن كە بە سیستەمی كۆتا مافیان بۆ مسۆگەر كراوە، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان هەر جۆرە دەستوەردانێك لە مافی پێكهاتەكان لە دانانی نوێنەر لە دەرەوەی ئیرادەی خۆیان بە بێ رێزیكردن بە مافی پێكهاتەكان سەیر دەكات، هەروەها پێمان وایە ئەو دەستوەردانە گومان لەسەر پرۆسەی دیموكراسی و مافەكانی ئەو پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینییانە دروست دەكات.
هەرسەركەوتوو بن
