جێگری سەرۆکی لیژنەی دارایی پەرلەمانی کوردستان رایگه‌یاند، هەرێمی کوردستان بۆ پڕکردنەوەی پێداویستییەکانی به‌ڕێژه‌ی 10% پشت به خۆی ده‌به‌ستێت، له‌كاتێكدا بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا، خۆراک لە سەرتاسەری جیهان گران بوەو گرانتریش دەبێت، بەتایبەت گەنم و برنج، هەروەها بەهۆی کەمی باران، کانیاوەکان وشک دەبن، ده‌شڵێت، “دابینکردنی خۆراک و ئاسایشی خۆراک، هەڵاوسان واتە گرانبون و گۆڕانی کەشوهەوا سێ مه‌ترسی سه‌ره‌كین”.
هیڤیدار ئه‌حمه‌د، جێگری سەرۆکی لیژنەی دارایی پەرلەمانی کوردستان ئه‌مڕۆ شه‌ممه له وتارێكدا له‌باره‌ی دۆخی هه‌رێمی كوردستان، رایگه‌یاند، “سێ خاڵی سەرەکی هەن ئەگەر چارەسەریان نەکەین، بەرەو دۆخێکی ئابوری زۆر خراپ دەچین کە سەقامگیری کۆمەڵایەتی بە پلەی یەک و دواتر سیاسی و ئابوری تێکدەچێت، ئەمە وەک بانگەوازێک دەڵێم، ئەگەر فریا نەکەوین مەترسییەکە زۆر گەورەیە، ئەو سێ خاڵانەش ئەمانەن: دابینکردنی خۆراک و ئاسایشی خۆراک، هەڵاوسان واتە گرانبون و گۆڕانی کەشوهەوا”.
ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، پرسیاری ناردوە بۆ وەزیری بازرگانی لە هەرێمی کوردستان کە ئایا لە سەتا چەند هەرێمی کوردستان بۆ پڕکردنەوەی پێداویستییەکانی، پشت بە خۆی دەبەستێت؟ “وەڵامەکە زۆر ترسناک و سەرسوڕهێنەر بو، ئەویش ئەوەبو: تەنها 10% و، 90%ی پێداویستییەکانی هەرێمی کوردستان لە دەرەوە دەهێنرێن”.
ئه‌و په‌رله‌مانتاره نوسیویه‌تی، “پێشبینی دەکرێت لە 2030دا ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان بگاتە 7.5 ملیۆن کەس، ئەمە جگە لە زیادبونی ئەو خەڵکەی لە عێراقەوە بەهۆی کەمی و نەبونی ئاوی خواردنەوە و بەرزبونەوەی پلەکانی گەرما، کەمی خزمەتگوزارییەکانی پزیشکی و پەروەردەیی و خوێندن رو لە هەرێمی کورستان دەکەن”.
ئه‌وه‌شی خستوه‌ته‌ڕو، ئێستا زۆربەی هۆکارەکانی کۆچکردن بۆ دەرەوە لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و رۆژهەڵاتی ئاسیا، هۆکاری ئەمنی و سیاسین و، لە 2030دا هۆکاری سەرەکی کۆچکردن لە جیهان دا خۆراک دەبێت، کە سەرچاوەی سەرەکی ئەو هۆکارەش گۆڕانی کەشوهەوایە، وڵاتێکی وەک تورکیا لە 2030 دا توانای هەناردەکردنی تەماتە، رۆن، ئارد و …هتدی نامێنێ بۆ دەرەوە، تەنیا دەتوانێت بەشی ناوخۆی دابین بکات.
هیڤیدار ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت، “دابینکردنی 90%ی پێداویستییەکانی هەرێمی کوردستان لە دەرەوە، پێمان دەڵێت هەرێمی کوردستان لە بابەتی پڕۆژەی نیشتەجێبون و بەرزکردنەوەی تاوەرەکانی نیشتەجێبون و مۆڵەکان کە جگە لەوەی پارەی وشک لە رێگەی ئەو پڕۆژانەوە دەچێتە دەرەوە، ئەوەندە بیر لە دروستکردنی بناخەیەکی بەهێزی کشتوکاڵی و پێشەسازی وەک پێویست نەکراوەتەوە”.
رونیشیكردوه‌ته‌وه، ئەگەر پشت بە بەشی خۆراکی مانگانە ببەستین کە لەلایەن حکومەتی عێراقەوە دەدرێت لە 2021دا تەنیا بەشی شەش مانگ بۆ هەرێمی کوردستان نێردراوە، ئەویش مانگەکانی (2، 3، 4، 7، 9، 11) و لە 2022دا عێراق تەنیا 45%ی بەشی هەرێمی کوردستان لە گەنم ناردوە، واتە عێراق ئەو جێگەیە نییە پشتی پێببەستین و رەنگە سبەینێ بڵێت لەبەرئەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان رادەستی بەغدا ناکرێت، بەشە خۆراکی مانگانەش دەبڕین و، ئەمەش لە حکومەتی عێراق چاوەڕوانکراوە.
هیڤیدار ئه‌حمه‌د ئه‌وه‌شی خسته‌ڕو، “دەبێ حکومەت بە هەمو توانای دەست بەکاربکات و بازاڕ کۆنترۆڵ بکات، هەڵاوسان لە مانگی نیسانی 2022 زیاتر لە 7% بوە، دەبێ رێگەی زانستی ئابوری بگرێتەبەر بۆ ئەوەی هاونیشتمانی توانای کڕینی هەبێت ئەگەر نا کاتێک هەڵاوسان هەبێت و بازاڕ لاوازبێت، بەرهەمهێنانیش کەم دەبێت، کە بەرهەمهێنان کەم بو، دەرکردنی کرێکار و کارمەند لە کارگەکان زۆر دەبێت و بێ کاری دروست دەبێت، حکومەتیش توانای دابینکردنی موچەی بێکاری نییە لە هەرێمی کوردستان، ئاڵۆزی و ئاژاوەی کۆمەڵایەتی و سیاسی دروست دەبێت، چونکە هەڵاوسان هەیە و بێکاریش دروستبوەو سەرچاوەی داهات کەمبوە، هەروەها داهات نەماوە بۆ دابینکردنی پێداویستیییەکان”.
جه‌ختیشده‌كاته‌وه، “ئەوەی پێشبینی دەکرێت و حەتمییە و رودەدات، بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا، خۆراک لە سەرتاسەری جیهان گران بوەو گرانتریش دەبێت، بەتایبەت گەنم و برنج، هەروەها بەهۆی کەمی باران، کانیاوەکان وشک دەبن، ئاوی ژێر زەوی هیچ جارێ لە مێژوی کوردستان دا هێندەی ئێستا ئاستەکەی دانەبەزیوە، لە قوشتەپە و بەحرکە لە هەولێر بۆ لێدانی بیری ئاو قووڵایی هەڵکۆڵین گەیشتوەتە 700 مەتر، کەچی لە ساڵی 1989دا لە هەولێر بە 80 مەتر بیری ئاو لێدەدرا”.
