بە ڕوونی
بۆچوون و ئاراستە هزرییەكان و شێوازەكانی كاركردن بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكارییە كۆمەڵایەتییەكان، بە شێوەیكی مێژووی لە سەرجەم كۆمەڵگای مرۆڤایەتدا، لە یاساكانی ناكۆكی و ململانێ بەدەر نییە، كە ڕەنگدانەوەی ئاستی پەرەسەندنی پەیوەندییەكانی بەرهەمهێنان و گۆڕانكارییە لە ریزبەندی چینایەتی.
یەكێك لە شێوازە باوەكانی سەرمایەداری سەردەم لە سایەی فراوانبوونی هەژمونی نیولیبرالیزم لە جیهاندا و، ڕەنگدانەوەی بە شێوازی جۆراجۆر لە كۆمەڵگاكانی مرۆڤایەتیدا ، گرتنەبەری شێواز و گوتاری پۆپۆلیستییە لە كاری سیاسیدا، كە زۆر جار بەشێك لە بزافە كۆمەڵایەتییە بۆ دەڕبڕینی ناڕەزایی، خاوەندارێتی ئەم جۆرە گوتارە دەكەن، بێ ئەوەی ڕچاوی ئەوە بكەن كە نەك تەنیا خودی بزافە هەمەجۆرە ڕاستڕەوەكان لە دەرەوەی دەسەڵات، بەڵكو دەسەڵاتدارە كۆنەپەرستەكان و نوێنەرانی نیولیبرالیزم لە دەسەڵاتدا، سوودی تەوا لەو ئاراستەیە وەردەگرن و، دەبێتە مایەی خوڵقاندنی هۆشمەندی چەواشە و شێوازێكی كاریگەر لە پرۆسەی دژەشۆڕش.
گوتاری هەمەڕەنگی پۆپۆلیستی، كە بە شێوازی تایبەت و هەمەجۆر ئاراستەی هەر ناوەندنێكی كۆمەڵایەتی، بە ڕچاوكردنی تایبەتمەندییەكانی ئەو ناوەندە دەكرێت، ناكرێ لە توێژینەوەكانی بواری سۆسیۆلۆجیا جیابكرێتەوە، چونكە لە كۆتاییدا ئەم گوتارە فرە ڕەنگ و فرە ڕەهەندە، كە لە ناوەڕۆكدا گوتاری ناوەندە سەرمایەدارەكان و هێزی ڕاستڕەوە و، تەنانەت كاتێكیش لە لایەن بەناو دژەكانیانەوە ــ گوایە بە مەبەستی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی ــ بەرگی چەپ و گوتاری ناڕەزایی ڕیشەییان لەبەر دەكرێت، ئاكامەكەی بە بەرژەوەندی سەرمایەداران دەشكێتەوە و گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی لەباردەبات.
گوتاری پۆپۆلیستی لە ڕێگای زانیاری نادروست و گوتار وروژاندن كار بۆ دروستكردنی هیستریای بە كۆمەڵ، دەكات و، جموجۆڵی وەرزی لە ناڕەزاییەكان بە جێگرەوەی خوێندنی ریزبەندی چینایەتی و دەستنیشانكردنی ئاراستە و پێداویستیەكانی تێكۆشان و گەڵاڵەكردنی بەرنامەی تێكۆشانی جەماوەری و، ریزبەندیكردنی ئەركەكان و داوای جەماوەر، دادەنێت.
ناوەندەكانی داڕشتنی گوتاری پۆپۆلیستی بە شێوەیكی مێژوویی، بۆچون و گوتار و شێوازی كاركردنی خۆیان، ئاراستەی ناوەند و توێژە پەراوێزخراوەكان كردوە و، زۆربەی جار هەوڵیان داوە جلوبەرگێگی ئایدیۆلۆژی بكەنەبەر گوتاری پۆپۆلیستییەوە و وەك ئایدیۆلۆژی و هزری بزافی ناڕەزایی لە كۆمەلگادا نمایشی بكەن.
ئەم ئاراستەیە نوێ نییە و، لە ئەزمونی مێژووی تێكۆشانی گەلاندا هەبووە، و یەكێكێش لەو نموونانە، ئەو ئاراستە و گوتارە بوو، كە لە ناوەڕاستی سەدەی نۆزدەهەمدا لە روسیای سزاری بە ناوی تایبەتمەندی روسیا لە بواری مانەوەی كۆمۆنیستی كشتوكاڵی سەرەتایی، كە بە زمانی روسی بە “میر” ناسرا بوو، دوای نەمانی سیستمی درەبەگایەتی لە ساڵی 1861 لەو وڵاتەدا بانگەشەی گواستنەوە بۆ سۆسیالیستی جوتیاری دەكرا بێ تێپەربوون بە قۆناغی سەرمایەداری و پیشەسازی و، دوای هەوڵی نەزۆكیان، دەستیەكی پۆپۆلیستیان بە ناوی “ناردوفولیا” (ئیرادەی گەڵ) درووست كرد و، لە ساڵی 1881ئیسكەندەری یەكەمیان تیرور كرد، و هەوڵێكی سەرنەكوتوویان بۆ تیرۆركردنی ئیسكەندری سێیەمیان لە ساڵی 1886 ناو، پاشان سەركردەكانیان لە لایەن حكومەتی ئەو كاتە كوژران و بەشێكیان گیران.
هەر لە سەرەتای جموجۆڵی شۆِڕشگیری بەلشەفیكەكان لە ڕوسیا، لینین كاری كرد كە چەمكی پۆپۆلیستی بۆ نارەزایی دەڕبڕین لە چەمكی شۆڕش وەك ناڕەزایی و تێكۆشان بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی جیابكرێتەوە. یەكێك لە شاكارەكانی ئەم بوارە كتێبی (پەرەسەندنی سەرمایەدارییە لە ڕوسیا) كە لینین لە ساڵی 1898 نوسیوێتی.
جگە لەم بابەتە لینین باسی لە بۆچونێكی گرنگ كردوە، كە ئاماژەیە بەوە (هێچ بزوتنەوەیەكی شۆڕشگیری بێ تیۆرێكی شۆڕشگیری نابێت). بۆ ڕونكردنەوەی ئەم مەبەستەش باس لەوە دەكات كە هەر كارێكی سیاسی پشت بە ڕێوشوێنی زانستی ببەستێت، پێویستە پرسیارەكانی سەبارەت بە ڕەوشێكی دیاریكراو بێت، وەك كیڵگە و گۆڕەپانی كاری هێزێكی چینایەتی دیاریكراو، بەڕچاوكردنی دوو پێوەری گرنگ. یەكەمیان: جیاوزی ڕەوشی بەرجەستەكراو لە ڕەوشی پێشتر. دووەمیان حاڵی بوون لە بەرژەوەندییەكانی پرۆلیتاریا و، كاركردن بۆی.
لە چوارچیوەی ئەم دوو پێوەرە، پێداویستی پێشەوەچوون و كاركردن بۆ گۆڕانكاری و، هەڵێنجانی ڕەواڵەتی ئەو گواستنەوەیە بۆ ڕەوشی خوازراو، دیاری دەكرێت و هێزی گۆڕانخواز ستراتیجی خۆی دادەڕێژێت.
لەم ڕوانگەیەوە جیاوازی نێوان دوو چەمك دەردەكەوێت. چەمكی شۆڕشگێری لە لایەك و چەمكی پۆپۆلیستی لە لاكەی دیكەوە.
لە چەمكی شۆڕشگێریدا بابەتی توێژینەوەی ڕەوشی سیاسی و دەستنیشانكردنی هێزی شۆڕش، كە هێزی گۆڕانكارییە و، خوێندنەوەیان بۆ هەلەمەرجی باو، كە مایەی ناڕەزییەكانە، بە بابەتی داڕشتنی ئەلتەرناتیف و جێگرەوە، بۆ ئەو ڕەهەند و قیرانانەی كە لە ڕەوشی سیاسییدا هەیە، دەبەسترێتەوە.
كاتێك هۆكاری قەیرانەكان بۆ نموونە بوون و تەشەنەكردنی گەندەڵی بێت، كە هۆكارەكەی بۆ بازاڕی ئازادی بەربەڕەڵا و، سیاسەتەكانی نیولیبرالیزم و سیاسەتی بەتایبەتكردنی ڕەها بێ سنوور دەگەڕێتەوە، هاندانی جەماوەر دژ بەو جۆرە دەسەڵاتە، بێ خستنەڕوو سیاسەتێكی جێگرەوە و ئەلەترناتیف بۆ ئەو جۆرە سیاسەتە ئابوورییە و، هێشتنەوەی بژارەكان لە چوارچێوەی ئەو مۆدێلە سەرمایەدارییە، مانای خوڵكردنە چاوی خەڵكی زەحمەتكیشە و بەلاڕێبردنی ناڕەزایی جەماوەرە و، مەبەستی ئەو گرۆپەی كە ناڕەزاییەكان بەو ئاقارە دەبات، تەنیا زامنكردنی بەشە لە پرۆسەیەی سیاسی و ئابووری دابەشكردن لە سایەی بژاردەی سەرمایەداریدا.
بابەتی ناڕەزایبوون سەبارەت بە بابەتێكی دیاركراو، ڕەوابوون بە ناڕەزایی ناگەیەنێت، بەڵكو دەستنیشانكردنی ناوەڕۆك و شوناسی ئەو ناڕەزاییە و تا چەند لە گەڵ ڕەوتی پێشكەوتنی كۆمەڵایەتی و پرۆسەی گەشەپێدان دەگونجێت و، ئازادی دابین دەكات.
ڕەوابوونی ناڕەزایی لە دیدێكی چەپگەراییەوە بەندە بە وەدەسهێنانی چەمكی عەدالەتی كۆمەڵایەتی واتە مۆركی چینایەتی و نیشتمانی سەرجەم ئەو بابەتانەی لە شەقامدا ململانێی لە سەر دەكرێت.
ئەمڕۆ مەترسی گەوەرە لەوەدایە كە وروژاندن و هاندان بێ بەرنامەیەكی چینایەتی ونیشتمانی ڕوونی جێگرەوە بۆ بابەتەكانی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی باو، بە كاڵای شۆڕشگیری بە خەڵك و سەرجەم زەحمەتكێشانی گەلەكەمان بفڕۆشرێت و ڕەفتاری پۆپۆلیستی بە جێگرەوە بۆ شۆڕشگیری دابنرێت و، وەك هزر و ئایدیۆلۆجیا بخرێتە بازاڕی سیاسەتەوە.
