لەكاتی خۆرگیراندا، چۆن خۆت و منداڵەكەت لە زیانەكانی دەپارێزیت ؟

به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانی هه‌رێم رایگه‌یاند، به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نابێت راسته‌وخۆ هاوڵاتیان ته‌ماشای خۆرگیران بكه‌ن به‌تایبه‌ت منداڵان چونكه‌ هه‌ر ته‌ماشاكردنێك ئه‌گه‌ری هه‌یه‌ ببێته‌ هۆی له‌ده‌ستدانی بینینی هه‌میشه‌یی.

به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانی هه‌رێم له‌په‌یامێكدا بۆ هاوڵاتیان بڵاویكرده‌وه‌، “به‌ هیچ جۆره‌ سه‌یركردنی ڕاسته‌وخۆی خۆرگیران نه‌كه‌یت، به‌ تایبه‌ت رێگه‌ نه‌ده‌ن منداڵه‌كانتان به‌ راسته‌وخۆ ته‌ماشای خۆرگیران بكه‌ن، چونكه‌ خۆرگیران ده‌بێته‌ هۆی له‌ده‌ستدانی بینینی هه‌میشه‌یی، زیانه‌كان به‌ خێرایی ڕوده‌ده‌ن به‌بێ هه‌ستكردن به‌ هیچ ئازارێك، له‌ده‌ستدانی بینین تا دوای خۆرگیران ڕونادات، هیچ چاره‌سه‌رێك نییه‌ و منداڵان به‌ تایبه‌تی مه‌ترسییان له‌سه‌ره‌، زانایان وشاره‌زان ئامۆژگاری ده‌كه‌ن كه‌ به‌ هیچ جۆرێك ڕاسته‌وخۆ ته‌ماشای خۆرگیران نه‌كرێت، بینینی ڕاسته‌وخۆی خۆرگیرانی ته‌واو یان به‌شێكی ده‌بێته‌ هۆی تێكچونی هه‌میشه‌یی چاوه‌كان، زانایان پێشنیاری بینینی خۆرگیران ده‌كه‌ن به‌ به‌كارهێنانی ڕێگه‌ی ناڕاسته‌وخۆ”.
راشیگه‌یاندوه‌، “خۆرگیران كاتێك ڕوده‌دات كه‌ مانگ له‌ نێوان خۆر و زه‌ویدا تێده‌په‌ڕێت و مانگ به‌ ته‌واوی یان به‌شێكی خۆر ته‌مومژاوی ده‌كات، ته‌نانه‌ت له‌ كاتی خۆرگیرانیشدا ڕاسته‌وخۆ سه‌یری خۆر بكه‌یت مه‌ترسییه‌كی زۆری له‌سه‌ره‌، هه‌رگیز نابێت هه‌وڵ بده‌یت به‌ چاوی ڕوت چاودێری خۆرگیرانێكی ته‌واو، به‌شه‌كی یان بازنه‌یی بكه‌یت، سه‌لامه‌تترین ته‌كنیك بۆ بینینی خۆرگیران بینینی ناڕاسته‌وخۆیه‌، بۆ نمونه‌ ده‌توانیت به‌ ئاسانی وێنه‌یه‌كی خۆرگیران له‌ تیڤی یان ئۆنلاین سه‌یری په‌خشی ڕاسته‌وخۆی كه‌ناڵه‌كان بكه‌یت، چاوی منداڵان به‌ تایبه‌تی له‌ڕاده‌به‌ده‌ر ناسكه‌ و ڕوناكی زیاتر ده‌گوازنه‌وه‌ بۆ تۆڕی چاو، ئه‌مه‌ش واده‌كات چاوی منداڵان زیاتر توشی زیان ببن به‌هۆی ڕوناكی تونده‌وه‌”.
باسی له‌وه‌شكردوه‌، “به‌كارهێنانی چاویلكه‌یه‌ك كه‌ به‌ چاویلكه‌ی خۆرگیران ده‌خرێته‌ بازاڕه‌وه‌، زیاتر بوه‌ته‌ جێی بایه‌خ، به‌كارهێنانی سه‌لامه‌تی ئه‌م چاویلكانه‌ پشت به‌ توانای فلته‌ركردنی عه‌ده‌سه‌كان و دیزاینی چوارچێوه‌كان ده‌به‌ستێت، ته‌نانه‌ت له‌و شوێنانه‌ی كه‌ عه‌ده‌سه‌كان بڕوانامه‌یان پێدراوه‌ بۆئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ستاندارده‌ كارپێكراوه‌كاندا بگونجێت، به‌كارهێنانی نادروستی ئه‌م چاویلكانه‌ هێشتا ڕه‌نگه‌ ببێته‌ هۆی تێكچونی جددی چاوه‌كان و پێشنیار ده‌كرێت كه‌ نابێت چاویلكه‌ی خۆرگیران به‌كاربهێنرێت بۆ بینینی ڕاسته‌وخۆی خۆرگیران”.
به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانی هه‌رێم ئه‌وه‌شیخستوه‌ته‌ڕو، پێوانه‌ فه‌له‌كییه‌كان ئاماژه‌ به‌رودانی (خۆرگیران)ێكی نیمچه‌یی ده‌كه‌ن له‌ ئاسمانی هه‌رێمی كوردستان له‌ رۆژی سێشه‌ممه‌ی له‌كاتژمێر 12:59 ی دوای نێوه‌ڕۆ به‌كاتی (هه‌ولێر) ده‌ستپێده‌كات و له‌و كاته‌ مانگ له‌ باكوری ده‌سته‌ڕاسته‌وه‌ ده‌گاته‌ دیسكی خۆرو دیارده‌كه‌ ده‌ستپێده‌كات و له‌كاتژمێر 02:17 ی دوای نیوه‌ڕۆ به‌رزترین ئاستی خۆرگیرانی نیمچه‌یی تۆمارده‌كرێت و مانگ نزیكه‌ی 51%ی دیسكی خۆر داده‌پۆشێ، پاشان ورده‌ ورده‌ دور ده‌كه‌وێته‌وه‌و له‌كاتژمێر 03:30 ی دوای نیوه‌ڕۆ دیارده‌ی خۆرگیرانی نیمچه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستاندا به‌ته‌واوی كۆتایی پێدێت”.
ئه‌وه‌شی رونكردوه‌ته‌وه‌، “ئه‌و ناوچانه‌ی كه‌ ئه‌و دیارده‌یه‌ ده‌بینن بریتین له‌ ناوه‌ڕاست و رۆژهه‌ڵاتی ئه‌وروپاو باكورو رۆژهه‌ڵاتی ئه‌فریقیاو رۆژئاوای ئاسیا، به‌ڵام له‌ دانیشتوانی باشوری رۆژهه‌ڵاتی ئه‌فریقیاو رۆژهه‌ڵاتی ئاسیاو ئه‌مریكای باكورو باشورو ئوستورالیا ئه‌و ده‌یارده‌یه‌ نابینن”.
ئاشكرایكردوه‌، “له‌ روی فه‌له‌كییه‌وه‌، كاتێك دیارده‌ی خۆرگیران روده‌دات كه‌ مانگ ده‌كه‌وێته‌ نێوان خۆرو زه‌وی، به‌مه‌رجێك له‌سه‌ر یه‌ك راسته‌ هێڵ بن، ئه‌وكاته‌ سێبه‌ری مانگ، كه‌ قه‌باره‌كه‌ی بچوكه‌، ده‌كه‌وێته‌ سه‌رچه‌ند ناوچه‌یه‌كی سنورداری وڵاتان و ناوچه‌كانی تری هه‌ساره‌ی زه‌وی و ته‌نها دانیشتوانی ئه‌وشوێنانه‌ی كه‌ خۆر تیایدا ده‌گیرێت، واته‌، سێبه‌ری مانگ به‌سه‌ریاندا تێده‌په‌ڕێ ئه‌ودیارده‌یه‌ ده‌بینن”.

پەیوەندیدار