ئەمڕۆ تورکیا بەساتەوەختێکی مێژوویدا تێپەڕ دەبێت ، بەتایبەتی لەهەڵبژاردنی سەرۆکایەتیدا لەنێوان دو بەربژێری سەرەکیدا رەجەب تەیب ئەردۆغان و کەمال گڵیجدار ئۆغلۆ کەدوو تێڕوانینی پێچەوانەیان بۆ ئایندەی وڵاتەکەیان هەیە .
ئەردۆغان بەڵێنی بە دەنگدەرانی دا کەتورکیا بکاتە وڵاتێکی بەهێزی فرە هاوپەیمانی و بەڵێنیشی دا کە هەلی کار بۆ 6 ملیۆن هاوڵاتی بڕەخسێنێت ، هاوکات رۆژئاواشی بەوە تۆمەتبار کرد کە هەوڵ دەدەن پاش دو دەیەیە لەجڵەوگیری و حوکمڕانی ئەردۆغان کاردەکەن بۆ خستنی .
هەرچی رکابەرەکەی کەمال گوڵیجدار ئۆغلۆیە کە لەلایەن زۆرینەی ئۆپزسیۆنەوە پشتگیری دەکرێت ، دەیەوێت جارێکی تر ئەو وڵاتە کەهاوکات ئەندامی ناتۆیە بەئاراستەی رۆژئاوا ئاراستە بکات و هەوڵ دەدات بۆ چەسپاندنی زیاتری دیموکراسیەت .
قۆناغێکی یەکلاکەرەوە بۆ تورکیا
لەساڵی 2017 وە ئەردۆغان بەدەسەڵاتێکی سەرۆکایەتی یەکلاکەرەوە و تاکڕەوانە لەکۆشکەکەی خۆیەوە کەبە قەراغ ئەنقەرەدا دەڕوانێت وەک سەرۆکێکی جێبەجێکار تورکیا بەڕێوە دەبات ، دەسەڵاتی ئەوەی هەیە باری نائاسایی رابگەیەنێت و هاوکات دەتوانێت گەورە فەرمانبەرانی دەوڵەت لەسەر کار لابەرێت و کەسانی نزیک لەخۆی دابنێت .
سەلیم کۆرۆ ئەندامی ناوەندی Tepav تورکی دەڵێت ئەگەر بێت و ئەردۆغان جارێکی تر هەڵبژاردن بەرێتەوە ئەوا گۆڕانکاریەکی ئەوتۆ لەدەسەڵاتەکانیدا رونادات ، چونکە دەسەڵاتەکانی بەئەندازەیەک فراوانە کەخۆی نایەوێت زیاتری بکات .
بەڵام رکابەرەکەی و ئەو پیاوەی هەوڵ دەدات بچێتە سەر کورسیەکەی ئەو دەڵێت کار دەکەم بۆ ئەوەی کەجارێکی تر سستمی سەرۆکایەتی هەڵبوەشێنێتەوە و ببێتە سەرۆکێکی بێلایەن و پەیوەندی بەحیزبێکی سیاسیەوە نەبێت و هەوڵ دەدات ببێتە سەرۆکی سەرجەم هاوڵاتیانی تورکیا .
ئۆغلۆ دەڵێت هەوڵ دەدەم بۆ گێڕانەوەی تورکیا بەئاستەی رۆژئاواو کاریش دەکەم بۆ چەسپاندنی بنەماکانی دیموکراسیەت .
هاوکات ئەردۆغان دژبەرەکانی خۆی بەوە تۆمەتبار دەکات کەدژە ئاینن و لەبەریەک هەڵوەشاندنەوەی خێزانیان بەلاوە ئاساییەو گوایە خۆی و حیزبەکەی ئەو کەڕەگێکی ئیسلامی هەیە لەو بەرەیەدان کەپارێزگاری لەخێزان و ئاین دەکەن .
لەبارانبەردا گوڵیجدار ئۆغلو دەڵێت هەوڵ دەدەم بۆ گێڕانەوەی سستمی پەرلەمانی و گەڕانەوە بۆ سەرۆک وەزیران دەستبەرداربون لە سستمی سەرۆکایەتی ، هەوڵیش دەدات بۆ سەربەخۆیی دادگاکان و فەراهەم کردنی زیاتری ئازادیە رۆژنامەوانیەکان ، هەروەها لەقسەکانیدا بۆ دانیشتوانی تورکیا دەڵێت : من دەمەوێت خزمەتی سەرجەم هاوڵاتیانی تورکیا هەر 85 ملیۆنەکە بکەم و رێز بۆ یەک بەیەکی هاوڵاتیان دادەنێم .
تێڕوانین بۆ ڕۆژهەڵات یاخود رۆژئاوا ؟
تورکیا بەشێکە لەهاوپەیمانی سەربازی ناتۆ ، بەڵام ئەردۆغان پەیوەندی وڵاتەکەی لەگەڵ چین و روسیاش پتەو کردوە ، هاوکات تورکیا هەستا بەکڕینی سیستمی بەرگری ئاسمانی روسی ئێس 400 ، ماوەیەکیش پێش ئێستاش وێستگەیەکی وزەی ئەتۆمی روسی بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا – ی کردەوە ، کەدروستکراوی روسیایەو یەکەم وێستگەی هاوشێوەیە لەتورکیادا .
ئەردۆغان هەوڵ دەدات بۆ ئەوەی تورکیا هاوپەیمانی جۆراو جۆرو فرە لایەن دروست بکات و خۆی وەکو گۆمێکی مەنگ و ئاشیتیخوازیش نیشان دەدات .
وەکو ئەوەی لەم جەنگەی روسیاو ئۆکرایندا خۆی وەکو نێوەندگیرو ئاشتی خواز دەردەخات.
بەڵام دژەکانی و بەتایبەتیش گوڵیجدار ئۆغلۆ هەوڵ دەدات بۆ گەڕانەوە بۆ دەستپێکردنەوەی گفتوگۆو دانوسان بۆ چونە ناو باوەشی یەکێتی ئەوروپا و پتەو کردنی زیاتری پەیوەندیە سەربازیەکان لەگەڵ ویلایەتە پەکگرتوەکانی ئەمەریکا لەگەڵ پاراستنی پەیووەندیەکانیشی لەگەڵ روسیادا .
سەلیم کۆرۆ دەڵێت گەر ئەردۆغان لەدەسەڵات بمێنێتەوە دەبێتە هۆکاری دورکەوتنەوە لەڕۆژئاوا بەبێ ئەوەی دەست بەرداری ناتۆ بوبێت ، بەشێوەیەک دەیەوێت تورکیا بکەیەنێتە خاڵێک ، لەماوەیەکی کورت یان دوردا هیچ مانایەک بۆ ئەندامێتیەکەی لەناو ناتۆدا نامێنێتەوه .
هەڵئاوسانی بەرز یاخود سیاسەتێکی ئابوری تۆکمە ؟
بێگومان ئابوری تورکیاش بەقۆناغێکی خراپدا گوزەر دەکات ، رێژەی هەڵئاوسان بەپێی بەڵگەنامە فەرمیەکانی تورکیا گەیشتۆتە لەسەدا 44 ، ئێستا هاوڵاتیان لەتورکیا بەئاستێکی تێچوی خراپی ئابوریدا ژیان گوزەر دەکەن ، ئەمە لەچاو هاوڵاتیان لەوڵاتانی تر ، هەندێک سەرچاوەش دەڵێن هەڵئاوسان لەوە زیاترە .
سەرەتای دەسەڵاتی ئەردۆغان نموونە بوو لەگەشەی ئابوری و پڕۆژەی ئاوەدانکردنەوەی گەورە، تورکیا بەردەوام پابەند بوو بەرێنماییەکان و مەرجەکانی سندوقی دراوی نێو دەوڵەتی ، بەڵام وردە وردە هەڵئاوسان روی لەبەرزبونەوە کرد، هەرچەندە نرخی سودی بانکیش نزمە بەڵام نرخی لیرەی تورکی دابەزینی گەورەی بەخۆیەوە بینیوە، بەشێوەیەک دەتوانین بڵێین لەمێژوی پەنجا ساڵی رابردوی ئەم وڵاتە دابەزینی لەم جۆرەی بەخۆیەوه نەبینیوە ، هەموو ئەمانە سەرەڕای باشتر بونی تەرازوی بازرگانی و هەناردەکردنی زیاتریش .
هێشتاش ئەردۆغان بەڵێن دەدات بەباشتر بونی کەشەی ئابوری و رەحساندنی هەلی کار بۆ زیاتر لە 6 ملیۆن هاوڵاتی وپێدانی پێشینەی بەرز بەکەرتی گەشتوگوزار ، بەڵام پرۆفیسۆر دەمیراڵپ پێی وایە کەسیاسەتەکانی ئەردۆغان دەبنە بەرزبونەوەی زیاتری هەڵئاوسان بەرێژەی زیاتر لە % 45 بۆ ماوەی 100 مانگی داهاتو بەلای کەمەوە ! .
بەڵام لەئەگەری دەرجونی کەمال گوڵیجدار ئۆغلۆ و هاوپەیمانەکانی لەهەڵبژاردنی پەرلەماندا دەمیراڵپ پێی وایە کەدەبێتە هۆکاری گەڕانەوە بۆ سیاسەتە ئابوریە باوەکان و سەبەخۆیی بانکی ناوەندی و دەبێتە هۆکاری دابەزینی هەڵئاوسان بۆ لە % 30 لە کۆتایی ئەمساڵدا ، هاوکات پێی وایە کەوەبەرهێنانی بێگانە لەو وڵاتەدا زیاتر بێت ، تورکیا هەرزانی تیادایە ، دەستی کار تیایدا هەرزانە ، هەڵکەوتەی جوگرافیەکەی و ژێر خانی ئابوریەکەی بواری هاوسەنک و بۆ وەبەرهێنی بیانی دروست دەکات .
ئاوارەکانی سوریا
3, 5 ملیۆن لەئاوارەکانی سوریا کەلەتورکیا دەژین بەپەرۆشەوە چاوەڕوانی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان دەکەن ، هەرچی گوڵیجدار ئۆغلۆیە دەیەوێت بیانگێڕێتەوە بۆ وڵاتی خۆیان کەئەم کارە خواستی زیاتر لە %80 هاوڵاتیانی تورکیاشە کە دەیانەوێت ئەو ئاوارانە وڵاتەکەیان بەجێ بهێڵن و بڕۆنەوە بۆ سوریا بەتایبەتیش دوای کاول بوونی بەشێکی زۆری ئەو وڵاتە بەهۆی زنجیرە بومەلەرزەکانی ئەمساڵەوەو داتەپینی باری ئابوری وڵات ، 700 هەزار سوری لەقوتابخانەکانی تورکیادا دەخوێنن و 880 هەزار منداڵی سوری لەدوای ساڵی 2011 وە لەناوخاکی تورکیادا لەدایک بوون ، کەهەموو ئەمانە بارگرانی لەسەر وڵاتەکە دروست کردوە .
پرۆفیسۆر لەئەردۆغان دەپرسێت چۆن دەگەڕێنەوە بۆ وڵاتەکەیان سوریا ؟ .
گوڵیجدار ئۆغلۆ دەڵێت گفتوگۆ لەگەڵ سوریا دەکەین سەبارەت بەگەڕاندنەوەی ئاوارەکان بۆ زێدی خۆیان ، هەرچەندە گفتوگۆکان لەو بارەیەوە زیاتر لەدو ساڵ کاتی دەوێت .
ئەردۆغان بەردەوام لەهەوڵی ئەوەدایە کەبێزاری و ناڕەزایەتیەکانی شەقامی تورکیا لەبونی هێزی سەربازی وڵاتەکەیان لەسوریا کەم بکاتەوه و بڕو بیانوی جۆراو جۆری بۆ دەهێنێتەوە .
کورد / دروست کەری پادشا
ئەم هەڵبژاردنە بۆ کورد لەتورکیادا زۆر گرنگە کە یەک لەسەر پێنجی دانیشتوانی تورکیا پێک دەهێنن کە 85 ملیۆن .
یەک لەدە دەنگدەری تورکیا پشتیوانی لەپارتی گەلی دیموکرات HDP دەکەن کەدوەمین گەورەترترین پارتی ئۆپسزیۆنە لەتورکیادا و بە ئاشکرا پشتیوانیان بۆ گوڵیجدار ئۆغلۆ دەر بڕیوە و کوردانیش ئەم هەڵبژاردنە بەیەکێک لەگرنگترین هەڵبژاردنەکانی تورکیا دادەنێن .
سەرەتای هاتنە سەرکاری ئەردۆغان کورد پشتیوانیان لەسیاسەتەکانی کرد ، ئەو کات دۆخی کورد تۆزێک بەرەو باشتر ڕۆیشت شتێکی بچوک لەمافی گەلی کورد بەدەستهات ( شتێکی زۆر بچوک ) بەتایبەتی لەدەیەی یەکەمی حوکمی ئەردۆغاندا ، بەڵام هەموو ئەمانە ساڵی 2015 کۆتاییان هات ، ئەویش کاتێک گفتوگۆکانی ئاشتی وەستا ، بەتایبەتیش سەبارەت بەکۆتایی هێنان بەچالاکی سەربازی پارتی کرێکارانی کوردستان ، کەتورکیاو هاوپەیمانە رۆژئاواییەکانی بەهێزی تیرۆر ناوزەندی دەکەن .
ئەردۆغان گوڵیجدار ئۆغلۆ بەسازشکار و تەسلیم کار تۆمەتبار دەکات لەبەرانبەر گێچەڵەکانی پارتی گەلی دیموکرات و هێزە چەکدارە کوردیەکان و دەڵێت گەلی ئێمە لەسەر دەستی سەرۆکێک کەلەقەندیلەوە پشتیوانی بکرێت ئاشتی و ئارامی بەخۆیەوە نابینێت ، ئەمیش دیسان وەک ئاماژەیەک بەپارتی کرێکارانی کوردستان .
هاوکات بەربژێری ئۆپسیۆنیش بەئاشکرا داکۆکی لەکورد دەکات و دەڵێت بەملیۆنەها کورد وەک تیرۆرست مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت و حکومەت ڕۆژانە بەئەنقەست ڕویان ناشیرین دەکات بەئامانجی ئەوەی دەنگی نەتەوەپەرستەکان لەهەڵبژاردندا مسۆگەر بکات .
پارتی دیموکراتی گەلانیش هەموو ئەو تۆمەتانەی دەوڵەتی تورکیا و ئەردۆغان رەت دەکەنەوە کەباڵی سیاسی هێزە چەکدارەکانی کورد بن وئەمجارەش ئەو پارتە ناوی پاڵێوراوەکانی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی بەناوی هاوپەیمانی چەپی سەوز پێشکەش کردوە ، ئەویش لەترسی ئەوەی کەحکومەت بڕیارێک دەربکات ببێتە هۆکاری بێبەش بوونی پاڵێوراوەکانیان و لەدەستدانی کورسیە پەرلەمانیەکانیان کەبەدەستی دەهێنن .
ساڵی 2019 لەهەڵبژاردنی شارەوانیەکان کورد رۆڵی بەرچاوی هەبوو وەتوانیان بەپشتیوانیکردنی ئۆپزسۆن وابکەن ئەردۆغان و حیزبەکەی دو لەگەورەترین شارەکانی تورکیا ئەستانبوڵ و ئەنقەرە لەدەست بدەن بەم کارەش لایەنی کوردی سەلماندیان کەهێزی یەکلاکەرەوە لەهەڵبژاردنەکاندا خۆیانن و لەهەڵبژاردنەکانی داهاتوشدا دەتوانن رۆڵی بەرچاوو کاریگەرتر بگێڕن .
پێشتریش لەهەڵبژاردنی 2015 دا پارتی دموکراتی گەلان HDP بەبەهێزیەک کەناکرێت نادیدە بکرێت خۆی نیشاندا و توانی بەئاسانی بەربەستی گەیشتن بەپەرلەمان و رێژەی لە % 10 تێپەڕێنێت و لە%13 بەدەست بێنێت و نزیکەی 78 بۆ 80 کورسی پەرلەمان بەدەست بێنێت ، ئەو کات لەبەر ئەوەی هیچ پارتێک زۆرینەی رەهای بەدەست نەهێنابوو وەگفتوگۆکانیش بۆ پێکهێنانی حکومەتی هاوپەیمانی دەرئەنجامی نەبوو لەرۆژی 1 نۆفەمبەری 2015 دا دیسان هەڵبژاردن دوبارە کرایەوە و حکومەت هەستا بەدانانی بەربەست و گزیکاری و رێگری کردن لە HDP بەڵام بەو جۆرەش دوبارە هەدەپ توانی نزیکەی %11 دەنگەکان بەدەست بێنێتەوە ، هەرچەندە نزیکەی 19 کورسی لەدەست دا ، بەڵام ئەمجاریش 59 کورسی بەدەستهێنا .
دوای ئەو ڕوداوانە ئەردۆغان کەوتە دژایەتی کردنی سەرانی ئەو پارتەو گرتنیان و هەروا گرتن و راوەدونانی لایەنگرانیان ، گرتنی پارێزەرو رۆژنامەنوس و چالاکوانەکان گرتنی سەرۆک شارەوانیەکان و دانانی قەیوم لەجێگایان و کۆتایی هێنا بە پرۆسەی ئاشتی و گفتوگۆ لەتورکیا .
گوڵیجدار ئۆغلۆ بژاردەیە نەک قەناعەت
بێگومان سەبارەت بەکورد کەپشتیوانی لەگوڵیجدار ئۆغلۆ دەکەن ئەمە بژاردەیەکی هەڵبژاردنە ، نەک قەناعەت بوون بەو ، دوای دو دەیە لەمانەوە لەدەسەڵات ئێستا بژاردەیەک لەبەردەم دەنگدەرانی تورکیادا هەیە ئەویش گوڵیجدار ئۆغلوە کە نوێنەرایەتی ئۆپزسیۆن دەکات و کوردانیش لە تورکیاو پارتی چەپی سەوزو هاوپەیمانێتیەکەی بڕیاریان دا کەدەنگەکانیان بۆ ئۆغڵۆ بێت و ئەمەش بەو مانایە نا کەکورد قەناعەتی تەواوی بەم بژاردەیە هەبێت ، بەڵکو کورد دەیەوێت بەئەردۆغان و حیزبەکەی بڵێت تەواو دەبێت ئیتر بوەستن و نایانەوێت چی تر ئەردۆغان لەسەر کورسی دەسەڵات بمێنێتەوە ، وە ئەوە کوردانن دەتوانن ئەو کارە بکەن و ئەو لەسەر کورسیەکەی بهێننە خوارەوە .. کوردە دەڵێت لەمەودوا بەو شێوەیە دەبێت ئەوەی بمانەوێت لەدەسەڵات لای دەبەین ، ئەم قسەیە بۆ سەرۆکی نوێی وڵاتیشە کە ئەگەر بێتو ئەوانیش دوڕو بن لەبەڵێنەکانیان بەرانبەر بەگەلی کورد دەتوانن لەئایندەشدا ئەوانیش بەدەردی ئەردۆغان بەرن …
بەڵێ ئەمڕۆ گەلانی تورکیا دەنگ دەدەن بەهیوای ئەوەی پارتی چەپی سەوز بەرەو بەدەستهێنانی 100 کورسی پەرلەمانی هەنگاو بنێت و هەر ئەمڕۆو سبەنێش کاتی تەپڵ لێدان دەبێت بەئەردۆغان .
