تادێت بەرنامە و ئەپی نوێ دروست دەکرێن ئاستی زانست و زانیاری مرۆڤ بەشێوەیەک فراون بووە هەندێک مرۆڤی ئاساسیی توشی سەر سوڕمان دەکات، هەندێکجار داهێنەرەکان داهێنانەکانیان دەبن بە بەڵاو هەندێک جار سودێکی ئێجگار زۆری لێدەبینرێت، دەتوانرێت تەنها سودی لێبینرێت بەڵام ئەوە خو و خۆرەوشتی مرۆڤە بڕیار لەسەر ئەوە دەدات، بۆ نمونە شارەزایەکی بەرنامەی فۆتۆشۆپ دەتوانێت وێنەیەکی کۆنی بێکەڵک نوێ بکاتەوە شیرینی بکات لای خاوەنەکەی، دەشتوانێت وێنەی دەمووچاوی بانگخوازێک بلکێنێت بەسەر ئەکتەرێکی پۆڕنەوە، بۆیە ئێستا دەبێت خۆمان بۆ هەموو شتێک ئامادەبکەین لەم سەردەمی جیهانگیرى و ئینتەرنێتی نەوەی پێنجەمدا.
ئێستا زیرەكى دەستكرد (AI) هەرەشە لە جیهان دەکات ئەوانەی خویان بە خراپەوە گرتوە و ئەوانەشی دژی خراپەکارین.
لە ئێستادا ئاستەنگەکانی ئاسایشی ئەلیکترۆنی لەگەڵ پێشکەوتنی تەکنەلۆژیادا زیادی کردوە، بەتایبەتی لەگەڵ پەرەسەندنی زیرەکی دەستکرد. ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە ڕەنگە زیرەكى دەستكرد بەشداری بکات لە بەرزکردنەوەی تواناکانی هێرشە ئەلیکترۆنییەکان و ئاڵۆزترکردنیان و لە هەمان کاتدا دەتوانرێت بەکاربهێنرێت بۆ بەرزکردنەوەی تواناکانی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو هەڕەشانە لە لایەکی دیکەوە وەک شمشێرێکی دوو لێوارە.
لەگەڵ زیادبوونی ژمارەی ئەو ئامێرانەی پەیوەستن بە ئینتەرنێتەوە (internet of things)، ئاسایشی ئەم ئامێرانە لە ڕادەبەدەر گرنگ دەبێت و لێرەدا دەتوانرێت تەکنیکەکانی کۆدکردن و ڕەسەنایەتی دوو فاکتەری بەکاربهێنرێت بۆ دڵنیابوون لە ئاسایشی کارلێککردن لە نێوان ئەم ئامێرانە و ئامێرەکانی تردا و سیستەمی ئەلیکترۆنی، لە نێوان لایەنە ئەرێنییەکانیشدا بۆ دەستنیشانکردنی لاوازییە ئەگەرییەکان لە سیستم و بەرنامەکاندا.
لە ڕووی لایەنە نەرێنییەکانەوە، هێرشبەران دەتوانن زیرەکی دەستکرد بقۆزنەوە بۆ پەرەپێدانی شێوازی هێرشکردنی ئاڵۆزتر و ئاڵۆزترەکان، هەروەها دەتوانێت ڕێگەیان پێبدات کە تەکنیکەکانی فێربوونی ئامێرەکان بەکاربهێنن بۆ شیکردنەوەی داتاکان و دۆزینەوەی لاوازی و نەخشە نامۆکان لە سیستمی ئەلیکترۆنیدا و ئەمەش کارەکە قورس دەکات بۆ دیاریکردنی ئەم هێرشانە بەهۆی ئاڵۆزی ئەو شێوازانەی کە بەکاردەهێنرێن.
هێرش و بەرگری
بەڕێوەبەری کارگێڕی ڕاوێژکاری و سیستمەکانی IDT ، محەمەد سەعید ئاماژەی بەوەکردوە” لە بابەتی ئاسایشی ئەلیکترۆنیدا تەکنەلۆژیاکانی زیرەکی دەستکرد زۆر لەیەک دەچن و تێکەڵاون کە هێرشبەران پشتیان پێدەبەستن بۆ ئەوەی بتوانن لە ژێر ڕۆشنایی زۆری مۆدێلی جیاواز لەم دواییانەدا و بەتایبەتی بۆ بەرنامەکانی زیرەكى دەستكرد.
ئاماژەی بەوەشکرد، “هاکەرەکان (هێرشبەران) دەستیانکرد بە پەنابردن بۆ ئەم مۆدێلانە بۆ دۆزینەوەی شێوازی نوێ و میکانیزمی جیاواز بۆ چوونە ژوورەوە، ئەمەش ئاستەنگەکانی فراوانتر کردوە بۆ پسپۆڕان لە ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە بۆسەر کۆمپانیاکانی ئاسایشی ئەلیکترۆنی”.
لە لایەکی دیکەوە، ئەم پسپۆڕانە ئامرازەکانی بەرنامەی زیرەکی دەستکردیشیان بۆ دابین دەکەن بۆ بەرزکردنەوەی تواناکانی ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە ئەلیکترۆنییە پێشکەوتووەکان بە ڕادەیەکی یەکسان، بەوتەی سەعید، کە پێی وایە بەرنامەکانی زیرەكى دەستكرد خزمەت بە هەردوو لایەن دەکات، لە لایەکەوە، لەلایەن هێرشبەرانەوە لە پەرەپێدانی شێوازەکانی هێرشکردنیان و دۆزینەوەی کەلێنەکان لە سیستمەکاندا، لە لایەکی دیکەوە، یارمەتی پسپۆڕانی ئاسایشی ئەلیکترۆنی دەدەن لە پەرەپێدانی ئامرازەکانی ڕووبەڕووبوونەوە.
ئالنگارى فراوان
جیهانی ئەمڕۆدا بەشێوەی دیجیتاڵیی بەیەکەوە بەستراوەتەوە و گەشەسەندنی خێرای تەکنەلۆژیا دەرفەتی بێ وێنە و ئاستەنگی ترسناک لەگەڵ خۆیدا دەهێنێت. لەگەڵ بەردەوامبوونی پێشکەوتنی زیرەكى دەستكرد، بووەتە شتێکی زۆر گرنگ کە لێکۆڵینەوە لەوە بکرێت کە چۆن تەکنەلۆژیا دەتوانێت بە شێوەیەکی کاریگەر کارلێک لەگەڵ ئەم هەڕەشە ئەلیکترۆنییە پێشکەوتووانەدا بکات و بەرپەرچ بداتەوە.
لەو چوارچێوەیەدا، ڕاوێژکارێکی ئەکادیمی لە زانکۆی ویلایەتی سان خۆسێ لە کالیفۆرنیا، د.ئەحمەد بەنافا ڕایگەیاند؛ بڵاوبوونەوەی سیستەمی دیجیتاڵی و ئینتەرنێت و ئامێرە زیرەکەکان لە بنەڕەتدا گۆڕانکاری لە چۆنیەتی کارکردنی تاک و بازرگانی و حکومەتەکاندا کردووە، جیهانی ئۆنلاین بووەتە گۆڕەپانی شەڕی هاکەرەکان و ڕێکخراوە تاوانکارییەکان و تەنانەت هەندێک دەوڵەت، هەریەکەیان هەوڵی سودوەرگرتن لە لاوازییەکان دەدەن بۆ مەبەستی جۆراوجۆر، لە قازانجی داراییەوە تا کاریگەری سیاسی.
شێوازە تەقلیدییەکانی ئاسایشی ئەلیکترۆنی، وەک دیواری ئاگر و پرۆگرامی دژەڤایرۆس، ئیتر بەس نین بۆ بەرپەرچدانەوەی سروشتی ئاڵۆز و گونجاوی هەڕەشە ئەلیکترۆنییە مۆدێرنەکان.
هاکەرەکان تادێت شارەزا دەبن لە خۆدزینەوە لە دۆزینەوە و دروستکردنی هێرشی ئاڵۆز کە دەتوانێت ببێتە هۆی تێکدانی گەورە.
زیرەکی دەستکرد، بە تایبەت فێربوونی ئامێر، وەک ئامرازێکی کاریگەر لە بەرزکردنەوەی هەوڵەکانی ئاسایشی ئەلیکترۆنیدا سەریهەڵداوە، ئەلگۆریتمەکانی فێربوونی ئامێر بۆ ناسینەوەی نەخشەکان و پێشبینیکردن لەسەر بنەمای داتاکان داڕێژراون، ئەمەش وای لێدەکات کە ناتەواوی و هەڕەشە ئەگەرییەکان دەستنیشان بکات کە ڕەنگە لەلایەن شیکارە مرۆییەکانەوە سەرنجی نەدرێت.
بەگوێرەی قسەکانی بەنافا، سیستمەکانی ئاسایشی ئەلیکترۆنی پاڵپشتیکراوی زیرەكى دەستكرد، دەتوانن بەردەوام لە داتا نوێیەکان فێربن، خۆیان بگونجێنن و توانای دۆزینەوەی هەڕەشەکانیان بە تێپەڕبوونی کات باشتر بکەن، هەروەها ئاماژە بەوە دەکات کە هەڕەشە ئەلیکترۆنییەکان پەرەدەسێنن و دەگۆڕدرێن، ئەمەش پێویستی بە ڕێبازێکی دینامیکی و چالاکانە هەیە بۆ بەرگری.
ئاستەنگەکانی ئاسایشی ئەلیکترۆنی
لە کاتێکدا کە یەکخستنی زیرەكى دەستكرد لە ئاسایشی ئەلیکترۆنیدا سوودی بەرچاوی هەیە، بەڵام یەکێک لە نیگەرانییە بەرچاوەکان خراپ بەکارهێنانی زیرەكى دەستكردە لەلایەن کەسە زیانبەخشەکانەوە بۆنموونە:
یەکەم: هاکەرەکان دەتوانن سوود لە زیرەكى دەستكرد وەربگرن بۆ پەرەپێدانی هێرشی ئاڵۆزتر و ئامانجدارتر، ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی پێشبڕکێی چەکداری لە هێرش و بەرگریکردن کە بە زیرەكى دەستكرد بەڕێوەدەچێت و دیمەنی ئاسایشی ئەلیکترۆنی زیاتر ئاڵۆزتر دەکات.
دووەم: کاریگەرییە ئاكارییەكانى بەکارهێنانی زیرەكى دەستكرد لە ئاسایشی ئەلیکترۆنیدایە، لەگەڵ زیاتر خۆبەڕێوەبەری سیستەمەکانی زیرەكى دەستكرد و توانای بڕیاردانی سەربەخۆ، پرسیار سەبارەت بە لێپرسینەوە و بەرپرسیارێتی دروست دەبێت.
سێهەم: کاتێک ئاسایشی ئەلیکترۆنی بەڕێوەدەچێت لەلایەن زیرەكى دەستكردەوە بڕیارێک دەدات کە ئەنجامی جیاوازی لێدەکەوێتەوە.
کەمکردنەوەی هەڕەشەکان
سەرەڕای ئاستەنگەکانی، سوودە ئەگەرەکانی بەکارهێنانی زیرەکی دەستکرد لە ئاسایشی ئەلیکترۆنیدا بەرچاون، بە گوتەی بەنافا کە لە چاوپێکەوتنەکەیدا لەگەڵ سکای نیوز عەرەبی دەڵێت:
یەکێک لە باڵاتیرن سودەکانی بەکارهێنانەکانی زیرەکی دەستکرد بریتییە لە دۆزینەوەی هەڕەشە و خۆپاراستن.
سیستەمەکانی بەهێزی زیرەكى دەستكرد دەتوانن هاتوچۆی تۆڕ، هەڵسوکەوتی بەکارهێنەر و سیستم شی بکەنەوە بۆ دەستنیشانکردنی نەخشە نائاساییەکان کە ڕەنگە ئاماژە بن بۆ هێرشی ئەلیکترۆنی.
سەرەڕای ئەوەش، زیرەكى دەستكرد دەتوانێت هەوڵەکانی وەڵامدانەوەی ڕووداوەکان بەرز بکاتەوە، کاتێک هێرشی ئەلیکترۆنی ڕوودەدات، وەڵامدانەوەی خێرا و کاریگەر بۆ کەمکردنەوەی زیانەکان زۆر گرنگە.
زیرەكى دەستكرد دەتوانێت یارمەتی شیکردنەوەی هێرشەکە بدات، سیستەمی زیانلێکەوتوو دەستنیشان بکات و ستراتیژی چاکسازی گونجاو پێشنیار بکات. ئەمەش ئەو کاتەی کە پێویستە بۆ کۆنتڕۆڵکردن و چاکبوونەوە لە هێرشێک و کاریگەرییە گشتییەکەی سنووردار دەکات.
زیرەكى دەستكرد دەتوانێت یارمەتی ڕێکخراوەکان بدات پێشبینی هەڕەشە و لاوازییە ئەلیکترۆنییە ئەگەرییەکان بکەن. ئەم ڕێبازە چالاکانە ڕێگە دەدات ڕێوشوێنی خۆپارێزی جێبەجێ بکرێت پێش ئەوەی هێرشێک ڕووبدات.
ڕێبازێکی گشتگیر بۆ ئاسایشی ئەلیکترۆنی
بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی کاریگەر ڕووبەڕووی ئاستەنگەکان ببینەوە پێویستیمان بە ڕێبازێکی گشتگیرە بۆ ئاسایشی ئەلیکترۆنی، ئەمەش نەک تەنها بەکارهێنانی تەکنەلۆژیاکانی زیرەكى دەستگرد لەخۆدەگرێت، بەڵکو بەرزکردنەوەی هاوکاری نێوان لایەنە پەیوەندیدارە جیاوازەکانیش دەگرێتەوە.
حکومەتەکان، ڕێکخراوە حکومی و ناحکومیەکان و دامەزراوە و توێژەرەکان پێویستە پێکەوە کاربکەن بۆ دروستکردنی پرۆگرامێکی بەهێزی ئاسایشی ئەلیکترۆنی کە بتوانێت بە شێوەیەکی کاریگەر وەڵامی دیمەنێکی مەترسیدار بداتەوە کە لە گەشەکردندایە.
