پاش 22 ساڵ ڕووخانی ڕژێمی بەعس لە عێراق، قۆناخی یەکەمی ئاسایکردنەوە لە مادەی 140ی دەستوور- کە لەسەر بنەمای مادەی 58ی یاسای بەڕێوەبردنی دەوڵەتی عێراق بۆ قۆناخی ڕاگوزەر ڕەنگڕێژکراوە -، جێبەجێ نەکراوە.
ئەمە بەر لەهەر شتێک، پێمان دەڵێ؛ کورد کاتی زۆر و دەرفەتی زێڕینی بۆ جێبەجێکردنی مادەی 140 و بەدەستهێنانی مافە دەستوورییەکانی لەدەست داوە، سەرەڕای بەستنەوەی بە هەموارکردنی دوو پڕۆژە یاسای دیکە، دواجار ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، دەنگی بە “پڕۆژە یاسای هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەكانی ئەنجوومەنی سەركردایەتیی بەعسی هەڵوەشاوە” دا كە تایبەتە بە گێڕانەوەی زەویوزار بۆ خاوەنە ئەسلیەکانیان؛ واتە: گێڕانەوەی ماف بۆ خاوەن ماف، ئەگەرچی ئەو بڕیارە هەنگاوێکی درەنگ وەختە، بەڵام هەنگاوێکی دروستە بە ئاراستەی (العدل والانصاف)، لە ڕاستیدا ئەو بڕیارەی پەرلەمانی عێراق دەستکەوت نییە، بەڵکو بەدەستهێنانەوەی مافی زەوتکراوە و لابردنی زوڵمە لە زوڵم لێکراو، گرینگتر لە بڕیارەکەش بەدواداچوون و جێبەجێ کردنیەتی لە لایەن دەسەڵاتدارانی ناوەند و ناوچەییەوە.
جگە لە بڕیاری گێڕانەوەی مولک و ماڵ بۆ خاوەنەکانیان، پەسندکردنی هەردوو بڕیاری لێبووردنی گشتی و هەمواری یاسای باری کەسێتیی ژمارە 188ی ساڵی 1959، کە عێراق دەباتە دواوە، یاسای باری کەسێتیی پێویستی بە هەمواری ئەرێنی و نوێ هەبوو، کە ڕەنگدانەوەی پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی و گیانی سەردەم بێ، هەمواری یاسای باری کەسێتیی کۆمەڵگەی عێراق دەباتە نێو تۆنێلی مەزهەبی و تەفسیراتی جودا جودا، کە پێگەی دادگا بەگشتی و رۆلی دادگاکانی باری کەسێتیی لاواز و کەم بایەخ و بێ بایەخ دەکات لە بواری جێبەجێ کردنەوە.
لێکبەستنەوەی ئەم سێ پڕۆژە پێشنیازە و پێکەوە پەسندکردنی، بە زەقی دەریدەخا کە عێراق دەوڵەتێکی(متجانس) نییە و پێویستە پەرە بە شێوەی فیدراڵیەکەی بدرێت و هەرێمەکان بە پێی خواستی خۆیان، خۆیان بەڕێوە ببەن.
ئەوەی پەیوەستە بە یاسای باری کەسێتیی، دەبێ پەرلەمانی کوردستان لە نزیکترین کاتدا هەنگاو بنێت بە ئاراستەی دەرکردنی یاسایەکی نوێی باری کەسێتیی بۆ هەرێمی کوردستان، کە ئەمەش لەگەڵ تایبەتمەندی و ئاستی پێشکەوتنی کۆمەڵگەی کوردستان و بنەماكانی دەستووری عێراق دەگونجێت.
✍️ بێکەس قادر
